keyboard_backspace

International Mother Language Day 2022 : આજે છે આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિવસ, જાણો મહત્વ અને ઈતિહાસ

બાળપણમાં જે ભાષા સાથે આપણે સૌ પ્રથમ પરિચયમાં આવીએ છીએ, જે ભાષામાં જીવીએ છીએ, મોટા થઈએ છીએ, તે ભાષાને માતૃભાષા કહેવાય છે.

Google Oneindia Gujarati News

International Mother Language Day 2022 : બાળપણમાં જે ભાષા સાથે આપણે સૌ પ્રથમ પરિચયમાં આવીએ છીએ, જે ભાષામાં જીવીએ છીએ, મોટા થઈએ છીએ, તે ભાષાને માતૃભાષા કહેવાય છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્રના એક રિપોર્ટ અનુસાર વિશ્વભરમાં બોલાતી 6000 ભાષાઓમાંથી લગભગ 2680 ભાષાઓ (43 ટકા) લુપ્ત થઈ રહી છે. આ અદ્રશ્ય થવાનો દર ઝડપી છે, લગભગ દર મહિને બે ભાષાઓ અદૃશ્ય થઈ રહી છે, જે પ્રાદેશિક સાંસ્કૃતિક અને બૌદ્ધિક વારસાને વિનાશની આરે છે.

International Mother Language Day

ડિજિટલ ક્રાંતિમાં પાછળ રહેલી નાની ભાષાઓ તેમના અસ્તિત્વને બચાવી શકતી નથી. ડિજિટલ પ્લેટફોર્મમાં સો કરતાં ઓછી ભાષાઓનો ઉપયોગ થાય છે.

વૈશ્વિક સ્તરે, નાના દેશોની માતૃભાષાઓ વિવિધ પ્રદેશોમાં પ્રચલિત છે. વર્લ્ડ ડેટા ઇન્ફો અનુસાર, ભારતની સત્તાવાર ભાષા હોવા સાથે હિન્દી સાત દેશોમાં માતૃભાષા તરીકે અગ્રણી સ્થાન ધરાવે છે. તેમાં ફિજી, ન્યુઝીલેન્ડ, જમૈકા, સિંગાપોર, ત્રિનિદાદ ટોબેગો, મોરેશિયસ વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. ભારતમાં 'ચાર ગાવે બોલી બદલે' છે અને આ વિવિધતા તેની ઓળખ પણ છે. પાપુઆ ન્યુ ગિની જેવા વિસ્તારો ઉચ્ચ ભાષાકીય વિવિધતાના ઉદાહરણો છે. 3.9 મિલિયનની વસ્તી દ્વારા અહીં બોલાતી ભાષાઓની સંખ્યા લગભગ 832 છે. આ ભાષાઓ 40 થી 50 વિવિધ ભાષા પરિવારોની છે. વિશ્વના લગભગ 60 ટકા લોકો માત્ર 30 મુખ્ય ભાષાઓ બોલે છે.

ખતરામાં છે ભારતનો બહુભાષી ઇતિહાસ

ભારત જેવા વિશાળ બહુભાષી દેશમાં 19,569 ભાષાઓ અથવા બોલીઓ માતૃભાષા તરીકે બોલાય છે. 121 કરોડની વસ્તી સાથે 121 ભાષાઓ છે જે 10,000 કે તેથી વધુ લોકો બોલે છે.

બંધારણની આઠમી અનુસૂચિમાં સમાવિષ્ટ 22 ભાષાઓ ભારતના 93.71 ટકા લોકોની માતૃભાષા છે. ભારતમાં 90 ટકા ભાષાઓ બોલનારની સંખ્યા એક લાખથી ઓછી છે. 1365 માતૃભાષાઓમાંથી મોટાભાગની પ્રાદેશિક ભાષાઓ છે. ભારત પ્રાચીન સમયથી બહુભાષી દેશ છે, પરંતુ આ સંસ્કૃતિ પણ હવે જોખમમાં છે. ભારતમાં 43 કરોડ હિન્દી ભાષીઓમાંથી માત્ર 12 ટકા જ દ્વિભાષી છે, જ્યારે બંગાળી બોલતા 97 મિલિયન લોકોમાંથી 18 ટકા લોકો દ્વિભાષી છે.

દેશમાં રાષ્ટ્રવાદના નામે લડી રહેલા વર્ગને જાણીને નવાઈ લાગશે કે, સંસ્કૃત માત્ર 14,000 લોકોની માતૃભાષા છે. જો આપણે હજૂ પણ ડિજિટલ સ્ટ્રોમમાં વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલોજી દ્વારા પ્રયાસ નહીં કરીએ તો કદાચ 22 અનુસૂચિત ભાષાઓ પણ તેમનું અસ્તિત્વ બચાવી શકશે નહીં.

ભારતની કમનસીબી છે કે, અહીંના લોકોને આપણી માતૃભાષામાં વાત કરતા શરમ આવે છે. જો કોઈ વ્યક્તિ તેની માતૃભાષામાં બોલે તો તેને અજ્ઞાની ગણવામાં આવે છે, તેની આવડતને ક્ષીણ કરવામાં આવે છે. અંગ્રેજી માનસિકતાએ ભાષાને સામાજિક સ્થિતિ સાથે જોડી દીધી છે. જો આપણે આપણી માતૃભાષાઓને પ્રોત્સાહન નહીં આપીએ તો ભાષાકીય વિવિધતા જાતે જ અદૃશ્ય થઈ જશે.

શિક્ષણમાં સામે આવતા પડકારો

ભારત જેવા દેશમાં માતૃભાષા અને લાખો વિદ્યાર્થીઓની અભ્યાસની ભાષા સમાન ન હોવાથી શિક્ષણ ઘણીવાર પડકારરૂપ બની જાય છે. નવી નેશનલ એજ્યુકેશન પોલિસી અને સસ્ટેનેબલ ડેવલપમેન્ટ ગોલ્સ બંનેનો હેતુ બધા માટે ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ અને આજીવન શિક્ષણની એક્સેસ પ્રદાન કરવાનો છે. માતૃભાષા આધારિત બહુભાષી શિક્ષણ દ્વારા જ ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ અને SDGs પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. આ માટે બાળકનું પ્રાથમિક શિક્ષણ માતૃભાષામાં જ આપવામાં આવે તે જરૂરી છે.

રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિમાં આ જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. પ્રાથમિક શિક્ષણની સાથે સાથે કોર્ટની કાર્યવાહી અને સંબંધિત નિર્ણયોમાં પણ સ્થાનિક ભાષાનો ઉપયોગ કરવાની જરૂર છે. ઉચ્ચ અને ટેકનિકલ શિક્ષણમાં સ્વદેશી ભાષાઓના ઉપયોગમાં ધીમે ધીમે વધારો એ પણ આ દિશામાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. જાન્યુઆરી 2022માં, મધ્યપ્રદેશ સરકારે રાજ્યમાં મેડિકલ, એન્જિનિયરિંગનું શિક્ષણ હિન્દી માધ્યમથી કરાવવાનો પણ નિર્ણય લીધો છે.

આ સાથે દરેક વ્યક્તિએ પોતાના ઘરમાં માતૃભાષાના ઉપયોગ માટે ગર્વ લેવો જોઈએ અને પ્રાથમિકતા આપવી જોઈએ. મેડિકલ અને એન્જિનિયરિંગ કોલેજોમાં માતૃભાષામાં અભ્યાસ શરૂ થઈ રહ્યો છે. બહુભાષી સમાજ માટે સરકારે નેશનલ ટ્રાન્સલેશન મિશન, ભારતવાણી પ્રોજેક્ટ જેવી યોજનાઓ પણ બનાવી છે. ઈન્ડિયન લેંગ્વેજ યુનિવર્સિટી અને ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ટ્રાન્સલેશન એન્ડ ઈન્ટરપ્રિટેશનની સ્થાપના પણ એક પ્રશંસનીય પગલું છે.

માતૃભાષા ગૌરવનું પ્રતિક છે. આ ગૌરવ ત્યારે જ અનુભવાય જ્યારે શિક્ષણ, સંચાર, નોકરી માતૃભાષામાં સરળ હોય. ભાષાનું મહત્વ માત્ર રાષ્ટ્રીય એકતામાં જ નથી, પરંતુ દેશની સંસ્કૃતિની તાકાતમાં પણ છે. માતૃભાષા એ આપણી સામાજિક-સાંસ્કૃતિક ઓળખ અને જ્ઞાન અને શાણપણનો સામૂહિક ભંડાર છે. સતત ઉપયોગથી જ ભાષાઓનો વિકાસ થાય છે અને દરેક દિવસ માતૃભાષા દિવસ હોવો જોઈએ. એક દિવસની ઉજવણી કરીને ભાષાઓને સાચવી અને જીવંત કરી શકાતી નથી. તે ફક્ત ઘરોમાં વાતચીત કરીને વહીવટીતંત્ર, તકનીકી ક્ષેત્રો સુધી પહોંચાડી શકાય છે.

21 ફેબ્રુઆરીના રોજ સમગ્ર વિશ્વમાં "આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિવસ" ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસની ઉજવણીનો હેતુ વિશ્વભરમાં લોકોમાં તેમની ભાષા અને સંસ્કૃતિ વિશે વલણો બનાવવા અને જાગૃતિ ફેલાવવાનો છે. આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિવસની ઉજવણીનો વિચાર સૌપ્રથમ બાંગ્લાદેશથી આવ્યો હતો. સંયુક્ત રાષ્ટ્ર શૈક્ષણિક, વૈજ્ઞાનિક અને સાંસ્કૃતિક સંગઠનની જનરલ કોન્ફરન્સે 17 નવેમ્બર, 1999ના રોજ માતૃભાષા દિવસની ઉજવણીની જાહેરાત કરી હતી. જેમાં 21મી ફેબ્રુઆરીને આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિવસ તરીકે ઉજવવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું.

વિશ્વની બીજી સૌથી લોકપ્રિય ભાષા છે હિન્દી

આગામી 40 વર્ષમાં વિશ્વની ચાર હજારથી વધુ ભાષાઓના લુપ્ત થવાનો ભય છે. ભારત વિવિધ સંસ્કૃતિ અને ભાષાનો દેશ રહ્યો છે. 1961ની વસ્તી ગણતરી મુજબ ભારતમાં 1652 ભાષાઓ બોલાય છે. એક રિપોર્ટ અનુસાર, ભારતમાં હાલમાં 1365 માતૃભાષાઓ છે, જેનો પ્રાદેશિક આધાર અલગ છે. હિન્દી અન્ય માતૃભાષાઓમાં બીજી ભાષા તરીકે પણ લોકપ્રિય છે.

જ્યારે નાના ભાષા જૂથો એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ સ્થાયી થાય છે, ત્યારે તેઓ એક કરતાં વધુ ભાષાઓ બોલવામાં અને સમજવામાં સક્ષમ હોય છે. દેશમાં 43 કરોડ લોકો હિન્દી બોલે છે, જેમાંથી 12 ટકા દ્વિભાષી છે. 82 ટકા કોંકણી બોલનારા અને 79 ટકા સિંધી બોલનારા અન્ય ભાષાઓ પણ જાણે છે. હિન્દી એ મોરેશિયસ, ત્રિનિદાદ-ટોબેગો, ગયાના અને સુરીનામની મુખ્ય ભાષા છે. તે ફિજીની સત્તાવાર ભાષા છે.

શા માટે ઉજવવામાં આવે છે આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિવસ?

આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિવસ ઉજવવા પાછળનો હેતુ વિશ્વની ભાષાઓ અને સંસ્કૃતિઓનું સન્માન કરવાનો છે. આ દિવસની ઉજવણીનો હેતુ સમગ્ર વિશ્વમાં ભાષાકીય અને સાંસ્કૃતિક વિવિધતાને પ્રોત્સાહન આપવાનો અને વિશ્વની વિવિધ માતૃભાષાઓ વિશે લોકોને જાગૃત કરવાનો છે.

દુનિયામાં કેટલી ભાષાઓ બોલાય છે?

વિશ્વમાં કઈ ભાષાઓ સૌથી વધુ બોલાય છે. તેમાં અંગ્રેજી, જાપાનીઝ, સ્પેનિશ, હિન્દી, બંગાળી, રશિયન, પંજાબી, પોર્ટુગીઝ, અરબી ભાષાઓનો સમાવેશ થાય છે. ભારતની વાત કરીએ તો 1961ની વસ્તી ગણતરી મુજબ ભારતમાં 1652 ભાષાઓ બોલાય છે.

યુનાઈટેડ નેશન્સનાં ડેટા અનુસાર, વિશ્વમાં લગભગ 6900 ભાષાઓ બોલાય છે અને તેમાંથી 90 ટકા ભાષાઓ એક લાખથી ઓછા લોકો બોલે છે, પરંતુ ચિંતાની વાત એ છે કે, આ 6900માંથી લગભગ 43 વિશ્વભરમાં બોલાતી ભાષાઓ. ટકા ભાષાઓ જોખમમાં છે. યુનાઈટેડ નેશન્સ અનુસાર, દર અઠવાડિયે એક ભાષા ગુમ થઈ જાય છે અને વિશ્વ સમગ્ર સાંસ્કૃતિક અને બૌદ્ધિક વારસો ગુમાવે છે.

ભાષા માનવ જીવનમાં ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. કારણ કે, આ દ્વારા દૂરના દેશોમાં પણ સંદેશાવ્યવહાર સ્થાપિત કરી શકાય છે. માતૃભાષાની મદદથી પ્રાદેશિક ભાષાઓ વિશે જાણવા અને સમજવામાં તો મદદ મળે છે, પરંતુ એકબીજા સાથે વાતચીત કરવામાં પણ સરળતા રહે છે.

આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિવસનો ઇતિહાસ

માતૃભાષા દિવસની ઉજવણીની જાહેરાત યુનેસ્કો દ્વારા 17 નવેમ્બર, 1999 ના રોજ કરવામાં આવી હતી અને વર્ષ 2000 માં પ્રથમ વખત આ દિવસને આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવ્યો હતો. કેનેડામાં રહેતા બાંગ્લાદેશી રફીકુલ ઇસ્લામ દ્વારા 21મી ફેબ્રુઆરીએ આ દિવસ મનાવવાનું સૂચન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમણે બાંગ્લા ભાષા ચળવળ દરમિયાન 1952માં ઢાકામાં થયેલી ઘાતકી હત્યાઓની યાદમાં આ દિવસનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો.

આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિવસ 2022 ની થીમ

આ વર્ષે આ મહત્વપૂર્ણ દિવસની થીમ 'બહુભાષી શિક્ષણ માટે ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ : પડકારો અને તકો' છે.

આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિવસની ઉજવણીનો ઉદ્દેશ્ય ભાષાના મહત્વને ધ્યાનમાં રાખીને, યુનેસ્કો સાંસ્કૃતિક અને બૌદ્ધિક વારસાનું રક્ષણ કરવા, ભાષાકીય અને સાંસ્કૃતિક વિવિધતા અને બહુભાષીયતાને પ્રોત્સાહન આપવા અને વિશ્વભરમાં વિવિધ માતૃભાષાઓ પ્રત્યે જાગૃતિ અને સંરક્ષણ વધારવા દર વર્ષે 21 ફેબ્રુઆરીના રોજ આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.

સૌથી વધુ બોલાતી ભાષાઓ

આજે વિશ્વમાં સૌથી વધુ બોલાતી ભાષાઓમાં અંગ્રેજી, જાપાનીઝ, સ્પેનિશ, હિન્દી, બંગાળી, રશિયન, પંજાબી, પોર્ટુગીઝ, અરબી વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. વૈશ્વિકરણના આ યુગમાં રોજગારીની સારી તકો માટે વિદેશી ભાષાઓ શીખવાની સ્પર્ધાને માતૃભાષાઓના લુપ્ત થવા પાછળનું એક મુખ્ય કારણ માનવામાં આવે છે.

English summary
International Mother Language Day 2022 : Today is International Mother Language Day, know importance and history.
Related News
ઝડપી સમાચાર અપડેટ
Enable
x
Notification Settings X
Time Settings
Done
Clear Notification X
Do you want to clear all the notifications from your inbox?
Settings X
loader
X