Gobar dhan Scheme : જાણો શું છે ગોબર ધન યોજના, કોને અને કેવી રીતે થશે ફાયદો?

Gobar Dhan Scheme : ગોબર ધન યોજના છે શું? કોને અને કેવી રીતે ફાયદો થશે? આજે આપણે આ અહેવાલમાં એ વિશે જાણીશું.

Gobar Dhan Scheme : આજે રજૂ થયેલા કેન્દ્રીય બજેટ 2023માં ગોબરધન સ્કિમ અંતર્ગત 500 નવા પ્લાન્ટ લગાવવામાં આવશે તેવી જાહેરાત કેન્દ્રીય નાણાં મંત્રી નિર્મલા સિતારમણ દ્વારા કરવામાં આવી છે. હવે તમારા મનમાં પણ સવાલ થતો હશે કે, આ ગોબર ધન યોજના છે શું? કોને અને કેવી રીતે ફાયદો થશે? આજે આપણે આ અહેવાલમાં એ વિશે જાણીશું.

વિશ્વમાં સૌથી વધુ પશુઓની વસ્તી ભારતમાં છે. ભારતમાં પ્રાણીઓની વસ્તી લગભગ 300 મિલિયન છે, જેમાંથી દરરોજ 30 લાખ ટન ગોબર એટલે કે છાણ મળે છે. આ યોજના પશુઓના છાણ, કૃષિ કચરાનું સંસાધનમાં રૂપાંતર, ક્રૂડ ઓઈલની આયાતમાં ઘટાડો અને જૈવિકખેતીને પ્રોત્સાહન આપવામાં મદદ કરશે.

ભારતમાં પશુધન

વિશ્વમાં ગાય અને ભેંસોની સંખ્યામાં ભારત ટોચનો દેશ છે. 2020 સુધીમાં ભારતમાં ઢોર અને ભેંસોની સંખ્યા 305,500 હજાર હતી, જે વિશ્વની ગાય અને ભેંસોની સંખ્યાના 33.38 ટકા જેટલી છે. ટોચના 5 દેશોમાં બ્રાઝિલ, ચીન, યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ ઓફ અમેરિકા અને આર્જેન્ટિનાનો સમાવેશ થાય છે. તેમાં 87.55 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. 2020 માં વિશ્વમાં ગાય અને ભેંસોની કુલ સંખ્યા 915,275 હજાર હોવાનો અંદાજ છે.

ગોબરધન યોજના શું છે? (what is Gobar Dhan Scheme)

ગોબરધન યોજના (Gobar Dhan Scheme) નું પૂરું નામ ગેલ્વેનાઇઝિંગ ઓર્ગેનિક બાયો-એગ્રો રિસોર્સિસ-ધન યોજના છે. આ યોજના પશુઓનો કચરો, પાંદડા અને અન્ય કચરાને ખાતર, બાયો ગેસ અને બાયો-સીએનજીમાં રૂપાંતરિત કરવા માટે શરૂ કરવામાં આવી છે. આ યોજના હેઠળ અનેક ગામોમાં અનેક પ્લાન્ટ લગાવવામાં આવશે.

ગ્રામીણ પરિવારો, ગ્રામીણ પરિવારોના જૂથો સરકારની મદદથી આ બાયો પ્લાન્ટ લગાવી શકે છે. 28 ફેબ્રુઆરી, 2018ના રોજ Gobar Dhan Schemeની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી, જે બાદ આ યોજના સંબંધિત સત્તાવાર પોર્ટલ 3 ફેબ્રુઆરી, 2021ના રોજ શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આ યોજના જલ શક્તિ મંત્રાલય દ્વારા લાગુ કરવામાં આવી રહી છે, જેમાં પશુપાલન અને ડેરી, કૃષિ અને પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રાલયોની પણ મુખ્ય ભૂમિકા છે.

ગોબર ધન યોજનાનો ઉદ્દેશ (Gobar Dhan Scheme)

કેન્દ્ર સરકારની Gobar Dhan Scheme નો ઉદ્દેશ્ય ગાયના છાણના ઘટતા ઉપયોગને વધારવાનો છે. આજકાલ ગામડાઓમાં રાસાયણિક ખાતરનો ઉપયોગ થાય છે, જેના કારણે ગાયના છાણની ઉપયોગિતા ઘટી છે. સરકાર ખેડૂતો પાસેથી ગાયનું છાણ ખરીદશે અને તેને ખાતર, બાયો ગેસ અને બાયો-સીએનજીમાં રૂપાંતરિત કરશે. તેનાથી ખેડૂતોની આવકમાં પણ વધારો થશે.

આ સાથે Gobar Dhan Scheme પણ સ્વચ્છ ભારત મિશનમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં સ્વચ્છતા અને આરોગ્ય સુધારવા માટે સરકારનું આ એક મોટું પગલું છે. ગોબર ધન યોજના દ્વારા ગ્રામીણ વિસ્તારોમાંથી કચરો દૂર કરીને પર્યાવરણીય સ્વચ્છતાને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવશે અને વેક્ટર બોર્ન રોગોને કાબૂમાં લેવામાં આવશે.

ગેલ્વેનાઇઝિંગ ઓર્ગેનિક બાયો-એગ્રો ધન યોજના (Gobar Dhan Scheme) ની મુખ્ય વિશેષતાઓ

ઘન કચરો અને પ્રાણીઓના મળમૂત્રનો ઉપયોગ (ઇંધણ તરીકે છાણનો ઉપયોગ)

આ યોજના હેઠળ, પ્રાણીઓના ઘન કચરા અને મળમૂત્રનો ઉપયોગ ખાતર બનાવવા માટે કરવામાં આવશે, એટલું જ નહીં, તેમાંથી ઊર્જા ઉત્પન્ન કરવાના હેતુથી બાયો-ગેસ અને બાયો-સીએનજી પણ બનાવવામાં આવશે. આ દ્રષ્ટિકોણથી જોવામાં આવે, તો વર્તમાન સમયે જે મળમૂત્રનો બગાડ થઈ રહ્યો છે, તેનો ઉપયોગ કરી શકાય.

ગ્રામજનો માટે લાભ

આ યોજના ગામમાં રહેતા લોકોની જીવનશૈલી સુધારવા તેમજ ગામમાં ખુલ્લામાં શૌચ કરવા પર નિયંત્રણ લાવવા માટે બનાવવામાં આવી છે. જેનો લાભ સીધો ગ્રામજનોને પહોંચશે.

ખેડૂતો માટે વધારાની આવકનો સ્ત્રોત

વર્તમાન સમયમાં ખેડૂતની આવક સંપૂર્ણપણે પાકની ઉપજ પર આધારિત છે, તેથી Gobar Dhan Scheme ખેડૂતોની આવક વધારવામાં ઘણી હદ સુધી અસરકારક સાબિત થશે. કારણ કે, આ યોજનામાં નકામા માલ કે મટીરીયલનો ઉપયોગ કરવાનો હોય છે, જેના કારણે ખેડૂતોને આ ખરાબ મળમૂત્ર અને ખરાબ માલની કિંમત મળશે.

115 જિલ્લાઓની પસંદગી

2018-19ના આ ખેડૂત સમર્પિત બજેટમાં 115 જિલ્લાઓ પસંદ કરવામાં આવ્યા છે, જ્યાં સરકાર યોજના હેઠળ વિકાસ કરશે. એટલું જ નહીં, આ જિલ્લાઓમાં સ્થિત ગામડાઓમાં ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, શિક્ષણ, વીજળી, સિંચાઈ વગેરેની વ્યવસ્થા કરવામાં આવશે.

છાણમાંથી ખાતર બનાવવા પર ધ્યાન આપો

Gobar Dhan Scheme દ્વારા સરકાર ખેડૂતોને આર્થિક સહાય આપવાની સાથે તેમને આર્થિક રીતે નિર્ભર બનાવવા માંગે છે. સરકાર ઇચ્છે છે કે, ખેડૂતો પોતાનું ખાતર જાતે બનાવી શકે અને તેમની કૃષિ વ્યવસ્થાને મજબૂત કરી શકે.

Gobar Dhan Scheme નો લાભ

ભારતમાં ગ્રામીણ માળખાકીય વિકાસ

ભારતમાં વિકાસ માટે સૌથી જરૂરી છે કે, આ દેશના દરેક ગામને ભારતના જીડીપીનો હિસ્સો બનાવવામાં આવે, તો જ આપણે આ દુનિયામાં જલ્દી જ એક મહાન શક્તિ બની શકીશું. આ માટે ભારતના ગામડાઓમાં રોજગાર અને નવી ટેક્નોલોજીની મદદથી વેપારના માર્ગો ખોલવા પડશે. Gobar Dhan Scheme ની મદદથી આવા ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરમાં મદદ મળી શકે છે.

વીજ ઉત્પાદન

Gobar Dhan Scheme માં બાયોગેસના ઉત્પાદન પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હોવાથી તેનો લાભ ખેડૂતો અને દેશ બંનેને પહોંચવાનો છે. કારણ કે, જો ભારતના પછાત વિસ્તારોમાં મોટા પ્રમાણમાં છાણ અને આવો ઘન કચરો જોવા મળે છે, જેનો ઉપયોગ બાયોગેસ અથવા વીજળી ઉત્પાદનમાં થઈ શકે છે. આવા વિસ્તારોમાં વીજળીની સમસ્યા અવારનવાર જોવા મળે છે, આ યોજનાથી સંપૂર્ણ નહીં, પરંતુ અમુક અંશે વીજળીની સમસ્યાને પણ દૂર કરી શકાય છે.

કંપનીઓનું આકર્ષણ

ભારતમાં મોટાભાગની કંપનીઓ શહેરી વિસ્તારોમાં છે, કારણ કે તેના પર કોઈપણ કંપનીઓ માટે તમામ સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ છે, પરંતુ જો સરકાર આ વિસ્તારોમાં પણ સમાન સુવિધાઓ આપે તો કંપનીઓનું વલણ ગ્રામીણ વિસ્તારો તરફ પણ આગળ વધી શકે છે. જેના કારણે ભારતનો સર્વાંગી વિકાસ શક્ય બનશે, સરકાર આ યોજના દ્વારા ગામડાઓમાં મોટા પાયે પરિવર્તન લાવવા માંગે છે.

સ્વચ્છતા અભિયાનમાં મળશે મદદ

મોદી સરકાર ગાંધી જયંતિ 2014 થી ભારતમાં સ્વચ્છતા અભિયાન ચલાવી રહી છે, ગોબર ધન યોજનામાં કચરો અને કચરાનો ઉપયોગ કરીને ખાતર અને અન્ય વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરવામાં આવનાર છે. જો આ દૃષ્ટિકોણથી જોવામાં આવે તો સરકાર હવે દેશના ખૂણે-ખૂણે આ અભિયાનને વધુ મજબૂત બનાવવામાં જોડાયેલી છે.

પશુપાલનને મળશે પ્રોત્સાહન

ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં પશુપાલનનો ધંધો મોટા પ્રમાણમાં જોવા મળે છે, પરંતુ તેમાંથી મળતું મુત્ર​વ્યર્થ જાય છે. આ યોજના હેઠળ સરકાર આ મળમૂત્ર માટે ખેડૂત અથવા પશુપાલકને પણ નાણાં પ્રદાન કરવા જઈ રહી છે. જેનો સીધો અર્થ એ થયો કે, સરકાર ખેડૂતો અને પશુપાલકોને પણ આર્થિક મજબૂત કરવા માંગે છે

ગોબર-ધન યોજનાનો લાભ લેવાની પાત્રતા અને માપદંડ

ભારતના નિવાસી - આ યોજનાનો લાભાર્થી મૂળ ભારતનો રહેવાસી હોવો જોઈએ.

ગ્રામ્ય વિસ્તારના ખેડૂત - આ યોજનાના લાભાર્થીઓ ગ્રામ્ય વિસ્તારના ખેડૂતો હોવા જોઈએ. તેનો લાભ તેમને જ મળશે.

ગોબર ધન યોજનામાં જરૂરી દસ્તાવેજો

આધાર કાર્ડ - અરજદાર પાસે તેમનું આધાર કાર્ડ હોવું આવશ્યક છે, જે અરજી દરમિયાન જરૂરી છે.

રહેઠાણનો પૂરાવો : અરજદારને તેના સરનામાનો પુરાવો આપવા માટે ડોમેસિયલ સર્ટીફિકેટની પણ જરૂર પડશે.

પાસપોર્ટ સાઇઝનો ફોટોગ્રાફ - અરજદારોને અરજી ફોર્મ પર લગાવવા માટે ઓછામાં ઓછા 2 પાસપોર્ટ સાઇઝના ફોટોગ્રાફની પણ જરૂર પડશે.

મોબાઈલ નંબર અને ઈમેલ આઈડી : અરજદાર માટે તેમનો મોબાઈલ નંબર અને ઈમેલ આઈડી હોવો જરૂરી છે.

ગોબર ધન યોજનામાં કેવી રીતે અરજી કરવી

સૌ પ્રથમ અરજદારોએ સત્તાવાર પોર્ટલ પર જવું પડશે અને અરજી કરવા માટે આ લિંક પર ક્લિક કરવું પડશે.
આ પછી, તેના હોમ પેજ પર પહોંચ્યા પછી, રજિસ્ટ્રેશન બટન પર ક્લિક કરો અને તેમાં પોતાનું રજિસ્ટ્રેશન કરો.
આ માટે તમારે રજિસ્ટ્રેશન ફોર્મમાં પૂછવામાં આવેલી તમામ માહિતી આપવી પડશે. અને તે સબમિટ કરવાનું રહેશે.
ફોર્મ સબમિટ કર્યા પછી, તમારું રજિસ્ટ્રેશન થઈ જશે. તમારા રજિસ્ટ્રેશન નંબરની સ્લિપ સાચવી રાખો.

ગોબર ધન યોજનામાં તમારી અરજીનું સ્ટેટસ તપાસો

તમને તેની સત્તાવાર વેબસાઇટમાં સ્ટેટસ ચેક કરવાનો વિકલ્પ પણ મળશે, તેના પર ક્લિક કરીને તમે તમારી અરજીનું સ્ટેટસ ચેક કરી શકો છો.

English summary

Gobar Dhan Scheme: Know what is Gobar Dhan Scheme, who will benefit and how?