ભારત-ચીન સીમાં વિવાદ: 20 વર્ષ પછી ચીનને કેમ છે લદ્દાખના રોડથી તકલીફ?

શનિવારે ભારત અને ચીન વચ્ચે સૈન્ય કમાન્ડર સ્તરની વાટાઘાટો થઈ હતી. બેઠકનો હેતુ છેલ્લા એક મહિનાથી લાઇન ઓફ એચ્યુઅલ કંટ્રોલ (એલએસી) પર ચાલી રહેલા સંઘર્ષને ટાળવા માટેના રસ્તાઓ શોધવાનો હતો. છેલ્લા સાત વર્ષમાં ભારત અને ચીન વચ્ચેના તમામ વિવાદોમાં સરહદના બાંધકામોએ મોટી ભૂમિકા નિભાવી છે. આ વખતે પણ તણાવનું મોટું કારણ રસ્તાનું નિર્માણ છે. દરબુક-શ્યોક-દૌલાત બેગ ઓલ્ડિ સેક્ટરમાં ભારત અને ચીન વચ્ચે બનાવવામાં આવી રહેલો રસ્તો ચીન માટે ખૂબ ચિંતાનો વિષય બની ગયો છે. આથી જ કોરોના વાયરસ રોગચાળોમાં ચીનનો પારો ખૂબ ઉંચો છે.

સૈન્યને દરેક સીઝનમાં મળશે રાહત

દરબુક-શ્યોક-દૌલાત બેગ ઓલ્ડિ રોડ, સબ-સેક્ટર નોર્થ રોડ તરીકે પણ ઓળખાય છે. આ રસ્તો તમામ મોસમમાં સેના માટે ઉપયોગી થઈ શકે છે અને તેથી તેને ઓલ વેધર રોડ પણ કહેવામાં આવે છે. ચીનને અડીને એક્યુઅલ કંટ્રોલ (એલએસી) ની નજીકનો આ રસ્તો લદ્દાખની રાજધાની લેહથી દક્ષિણમાં દરબુક અને શ્યોક ગામથી જોડાયેલ છે. દરબુક ગામ ચીન સરહદ પર છેલ્લું ગામ છે અને તે 14,000 ફૂટની ઉંચાઇએ છે. બોર્ડર રોડ ઓર્ગેનાઇઝેશન (બીઆરઓ) દ્વારા વર્ષ 2000 માં 225 કિમીના માર્ગ શ્યોક અને ડીબીઓ વિભાગ વચ્ચેનો માર્ગ શરૂ કરાયો હતો. અગાઉ આ રસ્તાનું કામ વર્ષ 2012 સુધીમાં પૂર્ણ થવાનું હતું પરંતુ તે મોડું થયું હતું.

ખુદ PMO રાખે છે નજર

2000માં તત્કાલીન વડા પ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયીની સરકારે પહેલી સરકાર હતી જેણે લેહને ડીબીઓને જોડતા માર્ગ નિર્માણ યોજનાની જાહેરાત કરી હતી. વર્ષ 2012 સુધીમાં આ માર્ગ પર 320 કરોડનો ખર્ચ થવાનો અંદાજ હતો. વડાપ્રધાન કાર્યાલય આ પ્રોજેક્ટની વ્યક્તિગત દેખરેખ રાખે છે. બીઆરઓએ શ્યોક ગામ નજીક સૌથી પહેલાં રસ્તાનું નિર્માણ શરૂ કર્યુ. શ્યોક નદીની નજીકનો રસ્તો વહે છે અને વી આકારનો છે. શ્યોક ખીણ લેહથી પશ્ચિમમાં આવે છે અને શ્યોક ખીણ દક્ષિણમાં પેંગોંગ તળાવ સાથે આ માર્ગ દ્વારા જોડાયેલ છે. બીઆરઓ રસ્તો નદીની પશ્ચિમમાં શ્યોક નદીના કાંઠે વટાવે છે.

આઈએએફનો બેઝ આખરી મંજીલ

ચૂમેદ, મુંદ્રો અને મંડલતાનંગ ગામમાંથી પસાર થતો રસ્તો સુલતાન ચૂશ્કુ પહોંચે છે. તે એક પુલ છે જે 430 મીટર લાંબો છે અને તેનું નામ કર્નલ છેઆઆંગ રિન્શેન સેતુ છે. ગયા વર્ષના ઓક્ટોબરમાં સંરક્ષણ પ્રધાન રાજનાથસિંહે આ પુલનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. રસ્તો મુરગો ગામ સુધી પહોંચે છે અને એક જૂનો રસ્તો છે ત્યારબાદ કારાકોરમ પાસ તરફ જાય છે. આ પછી, બુરાત્સા અને કિઝિલ લેન્જર પણ ચીનની ખૂબ નજીક છે અને તે જ રસ્તામાં આવે છે. ભારતીય સૈન્ય આ માર્ગ દ્વારા કારાકોરમ પાસની દક્ષિણે છેલ્લી સૈન્ય ચોકી પર સરળતાથી પહોંચી શકશે. આ જ કારણ છે કે ચીન આ રસ્તો પૂર્ણ થાય તેવું ઇચ્છતો નથી. દૌલાત બેગ ઓલ્ડ્ડી પાસે પહેલેથી જ એક ભારતીય વાયુસેના (આઈએએફ)નો બેઝ સક્રિય છે.

LAC 9 કીલોમીટર દુર

ચીન હંમેશા તેનો વિરોધ કરે છે. ડીબીઓ કારાકોરમ રેન્જની ખૂબ નજીક છે અને તે ઉત્તર ભારતનો સૌથી ઠંડો ભાગ છે. અહીંથી ચીની સરહદ દક્ષિણમાં આઠ કિલોમીટર અને અક્સાઈ ચીનની ઉત્તર પશ્ચિમમાં માત્ર નવ કિલોમીટરની છે. તેની નજીક ભારતીય સૈન્યનો સિયાચેન બેઝ છે. કારાકોરમ ચીનને સીનજિયાંગ પ્રાંતની સરહદ આપે છે. આ ભાગને લઈને પાકિસ્તાન સાથે પણ વિવાદ ચાલી રહ્યો છે. ડીબીઓ એ ભારતનો ઉત્તરપશ્ચિમ ભાગ છે અને એલએસીથી માત્ર નવ કિલોમીટર દૂર, આ સ્થાનની નજીક અક્સાઈ ચિન, ચિપ ચાપ નદી અને જીવન નાળા છે.

સૈનિકોની ઝડપી તૈનાતી કરી શકાશે

આ રસ્તો માત્ર સૈન્યની ઝડપી જમાવટની ખાતરી આપતું નથી, પરંતુ તે એકમાત્ર રસ્તો છે જેમાંથી એએલજી એટલે કે એડવાન્સ લેન્ડિંગ ગ્રાઉન્ડ પર પહોંચી શકાય છે. તે સી -130 જે જેવા ભારે વિમાન પણ સરળતાથી ઉતારી શકે છે. આ રસ્તાની એક શાખા પણ ગેલવાન ખીણમાં જાય છે. ભારત હંમેશાં આ રસ્તાને સુરક્ષિત કરવા માંગે છે. શિયાળામાં આ ભાગનું તાપમાન -55 ડિગ્રી નીચે જાય છે. આ ભાગ પર ન તો કોઈ જંગલી પ્રાણીઓ છે કે ન તો કોઈ પ્રકારનો વૃક્ષોનો છોડ.

English summary

Indo-China border dispute: Why is China in trouble after Ladakh road after 20 years?