કેમ બાળકો પેદા કરવા નથી માંગતા જાપાનના લોકો? જાણો કારણ
આર્થિક વિકાસના ક્ષેત્રે રોકેટ ગતિએ આગળ વધી રહેલું જાપાન વસ્તી સંકટનો સામનો કરી રહ્યું છે. સૌથી મોટી સમસ્યા એ છેકે જાપાની યુવાનોમાં બાળકો પેદા કરવાનો મોહભંગ થઈ ગયો છે, તેથી સરકારને જાપાનની વસ્તિના વૃદ્ધિ દર વધારવો મુશ્કેલ
આર્થિક વિકાસના ક્ષેત્રે રોકેટ ગતિએ આગળ વધી રહેલું જાપાન વસ્તી સંકટનો સામનો કરી રહ્યું છે. સૌથી મોટી સમસ્યા એ છેકે જાપાની યુવાનોમાં બાળકો પેદા કરવાનો મોહભંગ થઈ ગયો છે, તેથી સરકારને જાપાનની વસ્તિના વૃદ્ધિ દર વધારવો મુશ્કેલ થઇ રહ્યો છે. વર્ષ 2000માં જાપાનમાં વસ્તી વૃદ્ધિ દર શૂન્ય પર પહોંચી ગયો હતો અને વર્ષ 2010 પછી જાપાનની વસ્તીમાં ઘટાડો થવા લાગ્યો હતો. છેલ્લા 10 વર્ષથી દર વર્ષે જાપાન વસ્તી ઘટવાના સંદર્ભમાં પોતાનો જ રેકોર્ડ તોડી રહ્યું છે અને વસ્તી વધારવાના સરકારના દરેક પ્રયાસ નિષ્ફળ સાબિત થઈ રહ્યા છે. વર્ષ 2020-21માં જાપાનની વસ્તીમાં 6 લાખ 44 હજારનો ઘટાડો થયો છે.
જાપાનની વસ્તીમાં ભારે ઘટાડો
આ સદીના મધ્યમાં જાપાનની વસ્તીમાં ભારે ઘટાડો થવાનો અંદાજ છે, અને 2065 સુધીમાં જાપાનની કુલ વસ્તી 30 ટકાના ઘટાડા સાથે 88 મિલિયન સુધી પહોંચી જશે. જાપાનની વસ્તી હાલમાં લગભગ 12 કરોડ 50 લાખ છે. અહેવાલો અનુસાર જાપાનની વસ્તીમાં ઝડપથી ઘટાડો થવાનું મુખ્ય કારણ જાપાની યુવાનોની સતત ઘટી રહેલી પ્રજનન ક્ષમતા છે. જાપાનનો પ્રજનન દર 1970 ના દાયકાના મધ્યભાગથી સતત ઘટી રહ્યો છે અને 2000 ના દાયકાની શરૂઆતમાં મહિલાઓનો કુલ પ્રજનન દર ઘટીને માત્ર 1.3 સ્તરે આવી ગયો હતો, જે ચિંતાજનક છે. વર્ષ 2005માં જાપાનનો TFR 1.26 ની નીચી સપાટીએ આવી ગયો હતો. જો કે, સરકારના પ્રયાસો પછી, વર્ષ 2010માં તેમાં નજીવો સુધારો થયો અને 1.4ના સ્તરે પહોંચ્યો હતો.
કેમ બાળકો પેદા નથી કરી રહ્યાં જાપાની લોકો?
જાપાનમાં છેલ્લા ઘણા સમયથી ઘણા યુવાનો લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહેવા લાગ્યા છે અને આવા યુવાનોએ પોતાનું જીવન જીવવાનું શરૂ કરી દીધું છે, પરંતુ તેમને માતા-પિતા બનવાથી છુટકારો મળી ગયો છે. જાપાનમાં લગ્નની વિના બહુ ઓછા બાળકો જન્મે છે. યુવાનો ભલે તેમની શારીરિક જરૂરિયાતો પૂરી કરવા માટે સાથે રહે, પરંતુ તેઓ બાળકોને 'ઝંઝટ' માને છે. 1950 ના દાયકાથી જાપાનમાં થયેલા તમામ જન્મોના લગભગ 2% લગ્ન સિવાય થયેલા બાળકો છે. જાપાનના પ્રજનન દરમાં ઘટાડો મુખ્યત્વે ઓછી યુવતીઓના લગ્નને કારણે છે. જાપાનમાં પ્રજનનક્ષમ વય (25 થી 34) માં અપરિણીત છોકરીઓનું પ્રમાણ 1970 સુધી સ્થિર રહ્યું હતું, પરંતુ 1975 સુધીમાં આ પ્રમાણ વધીને 21 ટકાથી વધુ થઈ ગયું હતું અને તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે વર્ષ 2020 માં 25 થી 29 વર્ષની વચ્ચે 18 વર્ષ સુધીની 66 ટકા છોકરીઓએ લગ્ન કર્યા નથી. 30 થી 34 વર્ષની વય જૂથની 39 ટકા છોકરીઓના લગ્ન નથી થયા. જાપાન માટે, આ આંકડો આઘાતજનક નથી, પરંતુ ભયાનક છે.
લગ્નથી કેમ થઇ રહ્યો છે મોહભંગ?
યુવાન જાપાનીઝ મહિલાઓ તેમની આર્થિક તકોમાં ઝડપી સુધારાને કારણે લગ્ન કરવા અને બાળકો પેદા કરવાથી વધુને વધુ દૂર રહી રહી છે. જાપાનમાં 1980 થી ચાર વર્ષના વ્યવસાયિક અભ્યાસક્રમોમાં છોકરીઓની નોંધણીમાં મોટો વધારો જોવા મળ્યો છે, અને 2020 માં, 51 ટકા જાપાની છોકરીઓ ચાર વર્ષના કોલેજ વ્યાવસાયિક અભ્યાસક્રમોમાં નોંધણી કરી રહી છે. જાપાનમાં યુવા મહિલાઓના રોજગાર દરમાં પણ મોટો વધારો થયો છે. 25 થી 29 વર્ષની વયજૂથની મહિલાઓ માટે શ્રમ સહભાગિતા દર 1970 માં 45% થી લગભગ બમણો થઈને 2020 માં 87% થઈ ગયો છે. જેની સીધી અસર જાપાની સમાજ પર પડી છે અને જાપાન સાથે લગ્નની પરંપરા ઘટવા લાગી છે. પ્રોફેશનલ છોકરીઓ હવે લગ્નના 'બંધન'માં બંધાવા તૈયાર નથી થઈ રહી. લગ્ન કરવા, બાળકો પેદા કરવા, તેમને ઉછેરવા, ઘરની સંભાળ રાખવી એ જાપાની છોકરીઓ માટે એક મોટો બોજ બની ગયો છે. જાપાની સમાજમાં ઘરેલું કામમાં પુરૂષોનું યોગદાન હજી પણ ખૂબ ઓછું છે અને આના કારણે છોકરીઓના લગ્નથી મન ભાંગી ગયું છે, તેથી જાપાની સમાજના ફેબ્રિકમાં ગડબડ થવા લાગી છે.
યુવતિઓને શું છે સમસ્યા?
જાપાનમાં છોકરીઓ માટે આર્થિક તકોમાં જબરદસ્ત વધારો થયો છે. જાપાની સમાજ તેની માનસિકતા એ રીતે બદલવામાં નિષ્ફળ રહ્યો છે. વ્યવસાયિક પરિણીત મહિલાઓ માટે તેમના કામ અને તેમના ઘરેલું જીવનને સંતુલિત કરવું ખૂબ જ મુશ્કેલ બની ગયું છે. જે મહિલાઓએ બાળકને જન્મ આપ્યો છે, તેમના માટે તેમના બાળકોનો ઉછેર એક 'મુશ્કેલી' બની ગઈ છે, તેથી જ્યારે પ્રોફેશનલ છોકરીઓ આવી મહિલાઓને પરેશાન જુએ છે, ત્યારે તેઓ લગ્ન કરવાનો ઇનકાર કરે છે.
જાપાન સરકારે કરી કોશિશો?
જાપાનની સરકારે 1990ના દાયકાના મધ્યમાં પ્રજનનક્ષમતામાં તીવ્ર ઘટાડો થવાની સમસ્યાને ઉકેલવા માટે ઓછી પ્રજનન ક્ષમતા ('શૌશિકા-તૈસાકુ')ને સંબોધતા કાર્યક્રમોની શ્રેણી શરૂ કરી. આ યોજના હેઠળ જાપાની સરકારે બાળ સંભાળ સંસ્થાઓની સેવાઓનો વિસ્તાર કરવાનું શરૂ કર્યું અને કાર્ય-જીવન સંતુલન બનાવવા માટે ઘણી યોજનાઓ પણ શરૂ કરી. આ યોજનાની કોઈ અસર જણાતી નથી. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી જાપાનની સરકારોએ જન્મથી તરુણાવસ્થા સુધી લાંબા ગાળાની નીતિ આધાર બનાવવાની હિમાયત કરી છે. જેથી કરીને બાળકોના જન્મ પછી તેમની તરુણાવસ્થા સુધી સરકાર તેમની સંપૂર્ણ સંભાળ રાખે.
સરકારના પ્રયાસો થઇ રહ્યાં છે ફેલ
પ્રજનનક્ષમતા વધારવાના આ સતત અને વ્યાપક પ્રયાસો છતાં, જાપાનની નીતિઓ પ્રજનનક્ષમતામાં વધારો હાંસલ કરવામાં નિષ્ફળ રહી છે, જે વસ્તીમાં ઘટાડો અને વૃદ્ધત્વની સામાજિક અને આર્થિક અસરોને ઘટાડશે. જો કે, હાલ માટે, જાપાન સરકારની નીતિઓએ પ્રજનન દરમાં ઘટાડો અટકાવ્યો છે. દક્ષિણ કોરિયા અને તાઈવાન જેવા અન્ય પૂર્વ એશિયાના અર્થતંત્રોથી વિપરીત, જેમના TFR 2021માં ઘટીને અનુક્રમે 0.81 અને 1.07 થઈ ગયા હતા, જાપાનનો દર 1.30 પર રહે છે. જાપાન જે પરિસ્થિતિનો અનુભવ કરી રહ્યું છે તે દર્શાવે છે કે જ્યારે કોઈ દેશની વસ્તી વધુ હોય અને જન્મ દરમાં સતત ઘટાડો થતો હોય ત્યારે તેને રોકવું કેટલું મુશ્કેલ છે. જાપાનમાં વૃદ્ધોની વસ્તીમાં થયેલા વધારાને કારણે આગામી કેટલાક દાયકાઓમાં મૃત્યુની સંખ્યામાં નોંધપાત્ર વધારો થવાની ધારણા છે.
જાપાન પાસે શું છે સોલ્યુશન?
આનો અર્થ એ થયો કે દેશ પાસે પ્રજનનક્ષમતા અને અપેક્ષા મુજબ જાળવવાના પ્રયાસોને મજબૂત કરવા સિવાય કોઈ વિકલ્પ નથી. નિષ્ણાતોનુ કહેવુ છેકે જાપાન સરકારે તરત જ મહિલાઓ અને યુગલોને તેમના કામ અને પારિવારિક ભૂમિકાઓને સંતુલિત કરવામાં મદદ કરવી જોઈએ જેથી વસ્તીમાં ઘટાડા સાથે સંકળાયેલા વિશાળ સામાજિક અને આર્થિક ખર્ચને ઘટાડવામાં આવે. જાપાનના શ્રમ બજારને કુટુંબ-મૈત્રીપૂર્ણ બનવાની જરૂર છે, જ્યારે ઘરના પુરુષોએ મહિલાઓ સાથે ઘરની જવાબદારીઓ વહેંચવી જોઈએ. સાથે સાથે કાર્યસ્થળને મહિલાઓના હિસાબે ઘડવું પડશે અને મહિલાઓની સમસ્યાને ધ્યાનમાં લેવી પડશે અને આવા પગલાં લઈને જાપાનના સમાજમાં મહિલાઓને પડતી સમસ્યાઓ ઓછી કરી શકાય છે અને વસ્તી વૃદ્ધિ તરફ આગળ વધી શકાય છે.