જનરલ રાવતના અવસાન બાદ સરકાર સામે ઉત્તરાધિકારનો અભૂતપૂર્વ પડકાર

જનરલ રાવતના અવસાનથી અભૂતપૂર્વ સ્થિતિ સર્જાઈ છે. હવે સરકારે ટોચના અધિકારીની પસંદગી કરીને તેમને CDS તરીકે નિયુક્ત કરવાના રહેશે. જ્યારે સશસ્ત્ર દળોમાં ઉત્તરાધિકારની રેખા સ્પષ્ટ છે, CDSના કિસ્સામાં નવી છે.

નવી દિલ્હી : ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફ જનરલ બિપિન રાવતના દુઃખદ અવસાનથી દેશ શોકમાં ગરકાવ થઈ ગયો છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ તેમના સ્વતંત્રતા દિવસના સંબોધન દરમિયાન આ પદની રચના વિશે કરેલી ઐતિહાસિક જાહેરાતને પગલે જનરલ રાવત ભારતના પ્રથમ CDS બન્યા હતા.

જનરલ રાવતે તેમનો ત્રણ વર્ષનો કાર્યકાળ પૂરો કર્યા બાદ 31 ડિસેમ્બર, 2019ના રોજ નિવૃત્ત થયા બાદ CDS તરીકેનો કાર્યભાર સંભાળ્યો હતો. સરકારે આર્મી, એરફોર્સ અને નેવીના નિયમોમાં સુધારો કરીને સીડીએસને 65 વર્ષની ઉંમર સુધી સેવા આપી શકે છે. જનરલ રાવત માર્ચ 2021માં 63 વર્ષના થયા અને આનો અર્થ એ થયો કે, તેમની સેવામાં હજૂ બે વર્ષ બાકી હતા.

કારગીલ યુદ્ધ બાદ 1999માં આ પદ પ્રથમવાર સત્તાવાર રીતે સૂચવવામાં આવ્યું હતું. કારગિલ સમીક્ષા સમિતિએ આ પદનું સૂચન કર્યું હતું, પરંતુ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા 15 ઓગસ્ટ, 1999ના રોજ સત્તાવાર કોલ કરવામાં આવ્યો હતો. 24 ડિસેમ્બર, 2019ના રોજ, સુરક્ષા પરની કેબિનેટ સમિતિએ આ પદની રચનાની ઔપચારિક જાહેરાત કરી હતી, ચાર સ્ટાર જનરલ, ત્રણ સર્વિસ ચીફ જે સંરક્ષણ દળોનું નેતૃત્વ કરશે.

જનરલ રાવતના અવસાનથી અભૂતપૂર્વ સ્થિતિ સર્જાઈ છે. હવે સરકારે ટોચના અધિકારીની પસંદગી કરીને તેમને CDS તરીકે નિયુક્ત કરવાના રહેશે. જ્યારે સશસ્ત્ર દળોમાં ઉત્તરાધિકારની રેખા સ્પષ્ટ છે, CDSના કિસ્સામાં નવી છે. કારણ કે, જનરલ રાવત આ પદ પર પ્રથમ નિમણૂક હતા.

એર માર્શલ બી કે પાંડે, બી કે પાંડે વન ઈન્ડિયાને કહે છે કે, ત્રણેય વડાઓમાંથી સૌથી વરિષ્ઠ વ્યક્તિ જવાબદારી સંભાળશે. જેમ કે તે ઊભું છે, ભારતીય આર્મી ચીફ, જનરલ એમ એમ નરવણે ત્રણ સેના પ્રમુખોમાં સૌથી વરિષ્ઠ છે. તાર્કિક રીતે, તેણે કાર્યભાર સંભાળવો જોઈએ.

સરકાર કાં તો જનરલ નરવણે આર્મી ચીફ તરીકે નિવૃત્ત થાય તેની રાહ જોઈ શકે અને પછી તેમને સીડીએસ બનાવી શકે અથવા તરત જ તેમની નિમણૂક કરી શકે છે, જ્યારે નિયમોમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો, ત્યારે CDS માટે નિવૃત્તિની ઉંમર 65 વર્ષ કરવામાં આવી હતી, એર માર્શલ પાંડેએ પણ ધ્યાન દોર્યું હતું. સીડીએસની પોસ્ટ પ્રથમ હતી અને ઇમરજન્સીના કારણે તેમની બદલી પણ પ્રથમ હશે, એમ પણ તેમણે ઉમેર્યું હતું.

જનરલ નરવણેની વરિષ્ઠતાને ધ્યાનમાં રાખીને તેમને CDS ચીફ બનાવવામાં આવી શકે છે. ભારતીય વાયુસેનાના વડા એર ચીફ માર્શલ વિવેક રામ ચૌધરી અને નૌકાદળના વડા એડમિરલ આર હરિ કુમાર તેમનાથી લગભગ 2 વર્ષ જુનિયર છે. શેકટકર સમિતિની ભલામણ, સરકારે ત્રણ સર્વિસ ચીફમાંથી સીડીએસની પસંદગી કરવી જોઈએ. આનો અર્થ એ થશે કે, જનરલ નરવણે આ પદ માટે સૌથી આગળ હશે.

જનરલ નરવણે આવતા વર્ષે એપ્રિલમાં નિવૃત્ત થવાના છે. જો તેમને આગામી CDS તરીકે નામ આપવામાં આવે તો આર્મી ચીફનું પદ ખાલી થઈ જશે. આનો અર્થ એ થશે કે, સરકારે નવા આર્મી ચીફની નિમણૂક કરવી પડશે.

સરકાર આ પદને લાંબા સમય સુધી ખાલી રાખશે નહીં. કારણ કે, હાલમાં પાકિસ્તાન અને ચીનની સરહદો પર અનેક પડકારો છે. આ ઉપરાંત સરકાર સરહદો પર પડકારોનો સામનો કરવાને કારણે સેનામાંથી સીડીએસની નિમણૂક કરવાનું વિચારશે.

જો કે, નિમણૂક એ સરકારનો વિશેષાધિકાર છે. ઉલ્લેખનીય છે કે, સરકારે લેફ્ટનન્ટ જનરલ પ્રવીણ બક્ષી અને વડાપ્રધાન હારીજને હટાવીને 31 ડિસેમ્બર, 2016ના રોજ જનરલ રાવતને ભારતીય આર્મી ચીફ તરીકે નિયુક્ત કર્યા હતા. જમ્મુ અને કાશ્મીર અને પૂર્વોત્તરમાં જનરલ રાવતના અનુભવને ધ્યાનમાં લઈને સરકારે આ નિર્ણય લીધો હતો.

ઉલ્લેખનીય છે કે, તમિલનાડુના કુન્નુર નજીક બુધવારના રોજ આર્મીનું હેલિકોપ્ટર ક્રેશ થયું હતું. આ હેલિકોપ્ટરમાં CDC જનરલ બિપિવ રાવત, મધુલિકા રાવત, બ્રિગેડિયર એલએસ લિડર, હરજીંદર સિંહ, ગૌરસેવક સિંહ, જીતેન્દ્ર સિંહ, વિવેક કુમાર, બી સાઇ તેજા અને હાવ સતપાલ આ હેલિકોપ્ટરમાં સવાર હતા. આ દુર્ઘટનામાં હેલિકોપ્ટરમાં સવાર તમામ લોકોના મોત થયા છે. ઉલ્લેખનીય છે કે, ખરાબ હવામાનના કારણે આ દુર્ઘટના થઈ હતી.

ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફ જનરલ બિપિન રાવતની હાલત નાજુક હતી. જે કારણે તેમની વેલિંગ્ટનની એક સૈન્ય હોસ્પિટલમાં સારવાર ચાલી રહી હતી. તેમને આઈએજી હેલિકોપ્ટરમાં સવાર હતા, જે આજે બપોરે તમિલનાડુના કુન્નુર પાસે ક્રેશ થયું હતું, જ્યારે આ ઘટના બની ત્યારે ચીફ ઓફ ડિફેન્સ સ્ટાફ વેલિંગ્ટનમાં ડિફેન્સ સ્ટાફ કોલેજ જઈ રહ્યા હતા.

English summary

An unprecedented succession challenge to the government after the death of General Rawat.