અમેરિકા અને મેક્સિકોને પાછળ છોડી ભારત લિથિયમ બેટરી સપ્લાય ચેઇનમાં ટોચના 10 દેશોમાં સામેલ!

નવી દિલ્હી : ઇલેક્ટ્રિક વાહન ઉદ્યોગ મોટાભાગે લિથિયમ પર આધારિત છે. ઇલેક્ટ્રિક વાહનો માટે ઓછી શક્તિવાળી રિચાર્જેબલ બેટરીમાં લિથિયમ એક મહત્વપૂર્ણ ઘટક છે. વિશ્વના ઘણા દેશો લિથિયમ બેટરીના ઉત્પાદન અને નિકાસ માટે લિથિયમના નવા સ્ત્રોતોનો અભ્યાસ કરી રહ્યા છે. હવે ભારત લિથિયમ માઇનિંગ અને બેટરી ઉત્પાદનમાં પણ મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે.

તાજેતરમાં લિથિયમ ખનન અને બેટરીની નિકાસની સંભાવના ધરાવતા દસ દેશોની યાદીમાં ભારતનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. એક રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે લિથિયમની વૈશ્વિક સપ્લાય ચેઇનમાં ભારત મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે. VC એલિમેન્ટ્સ દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલા અહેવાલ મુજબ ભારત લિથિયમના ટોચના 10 ઉત્પાદક દેશોમાં નવમા ક્રમે છે.

આશ્ચર્યની વાત એ છે કે લિથિયમ ઉત્પાદનમાં ભારતે અમેરિકા અને મેક્સિકોને પાછળ છોડી દીધા છે. બેટરી માટે જરૂરી કાચા માલના વૈશ્વિક પુરવઠાના 80 ટકા સાથે ચીન પ્રથમ ક્રમે છે. તે પછી ઓસ્ટ્રેલિયા, બ્રાઝિલ, કેનેડા, દક્ષિણ આફ્રિકા, ચિલી, આર્જેન્ટિના અને બોલિવિયા ભારતથી ઉપર છે.

સુઝુકી અને ટોયોટા જેવી વૈશ્વિક કંપનીઓ ગુજરાતમાં બેટરી પ્લાન્ટમાં રોકાણ કરી ચૂકી છે અને ટેસ્લા જેવી કંપનીઓ પણ શક્યતાઓનું મૂલ્યાંકન કરી રહી છે. અગાઉ ટાટા મોટર્સ અને મહિન્દ્રા જેવી કાર ઉત્પાદકોએ પણ લિથિયમ બિઝનેસમાં પ્રવેશવાની જાહેરાત કરી છે, પરંતુ હજુ સુધી કોઈ મોટા રોકાણની જાહેરાત કરવામાં આવી નથી.

તમને જણાવી દઈએ કે ભારતમાં ઈલેક્ટ્રિક વાહનોમાં વપરાતી બેટરી માટે ચીનથી મોટી માત્રામાં લિથિયમની આયાત કરવામાં આવે છે. જો કે, ભારત સરકારે લિથિયમ માટે ચીન પર નિર્ભરતા સમાપ્ત કરવા માટે આ વર્ષની શરૂઆતમાં આર્જેન્ટિનાની એક કંપની સાથે ભાગીદારી કરી હતી. એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે આર્જેન્ટિના સાથે ભારતનો કરાર ચીનના વર્ચસ્વને તોડી નાખશે.

લિથિયમ આધુનિક બેટરી ઉદ્યોગ માટે એક મહત્વપૂર્ણ ઘટક છે. તે એક રાસાયણિક તત્વ છે, જેને સૌથી હળવી ધાતુઓની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવે છે. ધાતુ હોવા છતાં તેને છરી કે કોઈપણ તીક્ષ્ણ વસ્તુ વડે સરળતાથી કાપી શકાય છે. આ મટિરિયલથી બનેલી બેટરી ખૂબ જ હળવી હોવાની સાથે સરળતાથી રિચાર્જ પણ થાય છે.

આજકાલ એસિડ બેટરી પર ચાલતી વસ્તુઓનું સ્થાન લિથિયમ બેટરીએ લીધું છે. લિથિયમ બેટરી એસિડ બેટરી કરતાં વધુ સુરક્ષિત છે અને લાંબા સમય સુધી ચાલે છે. આ ઈ-બેટરીનો ઉપયોગ ઇલેક્ટ્રિક સ્કૂટર, કાર અને આજકાલ દેશના ખૂણે ખૂણે ચાલતી ઈ-રિક્ષામાં થાય છે. મોબાઈલ ફોન પણ લિથિયમ-આયન બેટરી પર ચાલે છે. આ બેટરીને કારણે લાખો વર્ષો બાદ તૈયાર થતા અશ્મિભૂત ઇંધણ પરની આપણી નિર્ભરતા ઓછી થઈ છે.

હાલમાં ભારતની લિથિયમની જરૂરિયાતનો મોટો હિસ્સો ચીનમાંથી આયાત કરવામાં આવે છે. ભારતમાં લિથિયમના ઓછા ભંડારને કારણે આપણે તેના માટે ચીન સાથે વ્યવહાર કરતા રહ્યા. એક રિપોર્ટ અનુસાર વર્ષ 2019માં ભારતમાં લિથિયમ બેટરીની આયાત ત્રણ ગણી હતી, જેની કિંમત $1.2 બિલિયન હતી.

બેંગ્લોરથી લગભગ 100 કિમી દૂર માંડ્યામાં વર્ષ 2020 ની શરૂઆતમાં આ તત્વનો ભંડાર મળી આવ્યો હતો, પરંતુ તે પર્યાપ્ત કરતાં ઘણો ઓછો હતો. આ સ્થિતિમાં ભારતે ચીન પર નિર્ભરતા ખતમ કરવા માટે અન્ય ઘણા દેશોમાં લિથિયમ ખાણો ખરીદવાની યોજના તૈયાર કરી છે.

English summary

India joins US and Mexico in top 10 countries in lithium battery supply chain!