યુક્રેન યુદ્ધમાં શું ભૂમિકા ભજવી રહ્યો છે ચેચન્યાનો રમઝાન કાદિરોવ?

યુક્રેન પર રશિયન આક્રમણ શરૂ થયાના માત્ર બે દિવસ બાદ, રશિયાના ચેચન રિપબ્લિકના પ્રમુખ રમઝાન કાદિરોવે જાહેરાત કરી કે, તેમના દળો યુદ્ધના મેદાનમાં તૈનાત છે. ત્યારથી ચેચન્યાના નેતાએ યુક્રેનિયન પ્રદેશ પર લશ્કરી અને માનવતાવાદી પ્રવૃત્તિઓમાં કથિત રીતે ભાગ લેતા ચેચન સૈનિકોના નિયમિત અપડેટ્સ અને વીડિયો સોશિયલ મીડિયા પર પોસ્ટ કર્યા છે.

14 માર્ચના રોજ તેમણે સૈનિકોથી ભરેલા રૂમમાં પોતાનો એક વીડિયો અપલોડ કર્યો છે, જેમાં કહ્યું કે, તે રાજધાની કિવ નજીક ચેચન દળો સાથે છે. દાવો સ્વતંત્ર રીતે ચકાસવામાં આવ્યો ન હતો અને ક્રેમલિનના પ્રવક્તા દિમિત્રી પેસ્કોવે જણાવ્યું હતું કે, તેમની પાસે કાદિરોવ યુક્રેનમાં હોવા વિશે "કોઈ માહિતી" નથી.

રશિયન સૈન્યએ ભાગ લીધો હોય તેવા સંઘર્ષોમાં ચેચન દળોને તૈનાત કરવામાં આવી હોય તેવી આ પ્રથમ ઘટના નથી. તેઓએ જ્યોર્જિયામાં 2008ના યુદ્ધમાં, 2014-15માં યુક્રેનમાં સંઘર્ષના પ્રથમ તબક્કામાં અને સીરિયન યુદ્ધમાં પણ ભાગ લીધો હતો.

જોકે, નિરીક્ષકો કહે છે કે, ઉગ્ર લડવૈયાઓ તરીકે તેમની પ્રતિષ્ઠા હોવા છતાં, યુક્રેન મોકલવામાં આવેલા ચેચન દળોએ યુદ્ધના મેદાનમાં નોંધપાત્ર ભૂમિકા ભજવી નથી. તેમની હાજરીને જનસંપર્ક કવાયત તરીકે માનવામાં આવે છે, જે કાદિરોવની પોતાની રાજકીય મુદ્રા અને ક્રેમલિનની પ્રચાર જરૂરિયાતો બંનેને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

રમઝાન કાદિરોવ કોણ છે?

કાદિરોવ તેના પિતા, ભૂતપૂર્વ ચેચન રાષ્ટ્રપતિ અખ્માદ કાદિરોવની હત્યાના ત્રણ વર્ષ બાદ 2007 માં સત્તા પર આવ્યા હતા. બંને પ્રથમ ચેચન યુદ્ધ (1994-96)માં સ્વતંત્રતા તરફી દળોની બાજુમાં લડ્યા હતા, પરંતુ બીજા ચેચન યુદ્ધમાં (1999-2000) બાજુઓ બદલાઈ અને રશિયન સૈન્યને તેમને હરાવવામાં મદદ કરી હતી. પરિણામે, ચેચન્યાએ તેની અલ્પજીવી સ્વતંત્રતા ગુમાવી દીધી અને તે રશિયન ફેડરેશનના પ્રદેશોમાંનું એક બની ગયું હતું.

સત્તામાં આવ્યા બાદ, કાદિરોવે રાજકીય વિરોધને દૂર કર્યો છે અને માનવ અધિકારો અને સ્વતંત્રતાઓ પર અંકુશ લગાવ્યો છે. તેના પર ટોર્ચર અને એક્સ્ટ્રા જ્યુડિશિયલ હત્યાનો આદેશ આપવાનો આરોપ છે. રશિયન પત્રકારો અને માનવાધિકાર કાર્યકરોની હત્યાનો સિલસિલો ચેચન્યા સાથે જોડાયેલો છે, જેમાં 2006માં અન્ના પોલિટકોવસ્કાયા અને 2009માં નતાલિયા એસ્ટેમિરોવાની હત્યાનો સમાવેશ થાય છે, જે બંનેએ કાદિરોવની ટીકા કરી હતી.

તેમના અસંખ્ય ચેચન ટીકાકારો કે જેમણે વિદેશમાં આશ્રય માંગ્યો હતો તેમના પર પણ હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો અને કેટલાક માર્યા ગયા હતા, જેમાં ભૂતપૂર્વ ચેચન લશ્કરી કમાન્ડર સુલીમ યામાદયેવ અને કાદિરોવના ભૂતપૂર્વ અંગરક્ષક ઉમર ઈસરાઈલોવનો સમાવેશ થાય છે.

વર્ષ 2017માં યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સે ચેચન પ્રમુખ પર તેમના માનવાધિકારના રેકોર્ડ પર પ્રતિબંધો લાદ્યા હતા. ટ્રેઝરી ડિપાર્ટમેન્ટે તેમને 2015માં બોરિસ નેમત્સોવની હત્યા સાથે પણ જોડ્યા હતા, જે એક અગ્રણી વિપક્ષી નેતા અને રશિયન પ્રમુખ વ્લાદિમીર પુતિનના ટીકાકાર હતા.

ચેચન્યામાં કાદિરોવના ભારે દમનને મોસ્કો તરફથી ઓછી પ્રતિક્રિયા મળી છે. રશિયન પત્રકાર અને રાજકીય વિવેચક કોન્સ્ટેન્ટિન વોન એગર્ટના જણાવ્યા અનુસાર, પુતિને કાદિરોવ સાથે કરેલી રાજકીય ગોઠવણને કારણે આવું થયું છે.

એગર્ટે કહ્યું કે, રશિયા બે ચેચન યુદ્ધો જીતી શક્યું નથી. રશિયાનો પરાજય થયો હતો. એક બિનસત્તાવાર સમજણ હતી કે, રશિયા ચેચન્યાને નાણાં આપવા જઈ રહ્યું છે અને શાંતિના બદલામાં તેની પોતાની બાબતોનું સંચાલન કરવા માટે ચેચન્યા છોડશે.

ચેચન્યાના પ્રમુખ તરીકેના તેમના 15 વર્ષના કાર્યકાળ દરમિયાન, કાદિરોવે પોતાને શાંતિના બાંયધરી તરીકે રજૂ કર્યા છે, અલગતાવાદીઓ પર તોડફોડ કરી છે અને "આતંક-વિરોધી" કામગીરી શરૂ કરી છે. તેમણે નિયમિતપણે તેમની રેટરિક અને રાજકીય પ્રવૃત્તિમાં પુતિન પ્રત્યેની તેમની નિષ્ઠા પણ દર્શાવી છે.

એગર્ટે કહ્યું કે, તેઓ પ્રમુખ બન્યા ત્યારથી કાદિરોવની ભૂમિકા પુતિન પ્રત્યે વફાદારી દર્શાવવાની રહી છે અને પુતિનના દુશ્મનો માટે સતત ખતરો, બૂગીમેન તરીકે સેવા આપી રહ્યા છે. જેના બદલામાં, ચેચન રિપબ્લિકે રશિયન ફેડરલ સરકાર તરફથી નોંધપાત્ર સબસિડીનો આનંદ માણ્યો છે, જે તેના બજેટના 87 ટકા જેટલી ઊંચી છે, જે ભૂતકાળમાં જ્યારે કરકસરનાં પગલાં લાદવામાં આવ્યા હતા, ત્યારે પણ ઘટાડો કરવામાં આવ્યો નથી.

ચેચન રાજ્ય અને ખાનગી કંપનીના કર્મચારીઓના પગારમાંથી ફરજિયાત માસિક યોગદાન સાથે ફેડરલ ફંડ્સ પણ નિયમિતપણે અખ્મદ કાદિરોવ ફંડમાં જાય છે. યુએસ ટ્રેઝરી દ્વારા મંજૂર કરાયેલા ફંડને કાદિરોવના નાણાકીય સાધન તરીકે જોવામાં આવે છે અને તેનો ઉપયોગ વિવિધ વ્યક્તિગત પ્રોજેક્ટ્સ માટે કરવામાં આવે છે, જેમાં કથિત રૂપે તેમના જન્મદિવસમાં હાજરી આપવા માટે પશ્ચિમી કલાકારોને ચૂકવણી કરવામાં આવે છે.

યુક્રેનમાં 'કાદિરોવત્સી'

યુક્રેનમાં ચેચન સૈનિકોની જમાવટ એ કાદિરોવ તરફથી ક્રેમલિન પ્રત્યે વફાદારીનું બીજું કાર્ય છે. તેમના 26 ફેબ્રુઆરીના વીડિયોમાં તેમણે કહ્યું કે, રાષ્ટ્રપતિએ યોગ્ય નિર્ણય લીધો છે અને અમે કોઈપણ સંજોગોમાં તેમના આદેશોનું પાલન કરીશું.

કાદિરોવે દાવો કર્યો છે કે, યુક્રેન જવા માટે તૈયાર ચેચન સ્વયંસેવકો હજારોની સંખ્યામાં છે. રશિયન રાજ્ય પ્રસારણકર્તા RT ના અહેવાલમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે, લગભગ 12,000 ચેચન સૈનિકો યુક્રેનમાં તૈનાત કરવા માટે તૈયાર છે, પરંતુ ખરેખર જમીન પર કેટલા છે, તેની કોઈ પુષ્ટિ કરવામાં આવી નથી.

હેરોલ્ડ ચેમ્બર્સ, ઉત્તર કાકેશસના વિશ્લેષકના જણાવ્યા મુજબ, કાદિરોવ સાથે જોડાયેલા ચેચન દળો - જેને "કાડીરોવત્સી" તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે - તે કાફલાનો એક ભાગ હતા, જે કિવ તરફ પ્રયાણ કરે છે અને ઘેરાયેલા શહેર માર્યુપોલમાં પણ છે.

ચેમ્બર્સે અલ જઝીરા સાથે વાતચીત દરમિયાન જણાવ્યું હતું કે, યુક્રેનમાં કાદિરોવત્સીને પરંપરાગત ઉદ્દેશ્યો આપવામાં આવ્યા છે (એટલે​કે, યુક્રેનિયન નેતૃત્વને તટસ્થ બનાવવું, બળવાખોરીનો સામનો કરવો, ત્યાગ અટકાવવો), પુતિનના પ્રારંભિક મનોવૈજ્ઞાનિક યુદ્ધ અભિયાનમાં નિર્ણાયક ભાગ ભજવતા હતા. જોકે કાદિરોવે કહ્યું છે કે, ચેચન દળો લડાઈમાં ભાગ લઈ રહ્યા છે, દાવાને રશિયન સમર્થિત અલગતાવાદીઓ અને કેટલાક નિરીક્ષકો દ્વારા પડકારવામાં આવ્યો છે.

સોશિયલ મીડિયા પર 15 માર્ચની પોસ્ટમાં, ડોનેટ્સકમાં રશિયન સમર્થિત અલગતાવાદી દળોના ભૂતપૂર્વ કમાન્ડર, ઇગોર ગિરકિને જણાવ્યું હતું કે, ચેચન સૈનિકોએ મેરીયુપોલમાં લડાઈમાં ભાગ લીધો ન હતો. 16 માર્ચની મુલાકાતમાં, ડનિટ્સ્ક અલગતાવાદી દળોના ભાગ, વોસ્ટોક બટાલિયનના કમાન્ડર, એલેક્ઝાંડર ખોડાકોવ્સ્કીએ જણાવ્યું હતું કે, ચેચન સૈનિકો અયોગ્ય રીતે મારિયોપોલમાં આવ્યા હતા.

ખોડાકોવ્સ્કીએ કહ્યું, તેઓ બધા લપેટાયેલા, સુંદર, દાઢીવાળા, પોશાક પહેરેલા દેખાયા, મેં આજુબાજુ હળવા આર્મર્ડ વાહનો જોયો. તેમની પાસે કોઈ સમર્થન સાધન ન હતું. રુસલાન લેવિવે, કોન્ફ્લિક્ટ ઇન્ટેલિજન્સ ટીમના સ્થાપક, રશિયન લશ્કરી પ્રવૃત્તિને મેપ કરવા માટે ઓપન-સોર્સ ડેટાનો ઉપયોગ કરતી સંશોધન સમૂહ, અલ જઝીરાને કહ્યું કે, તેણે ચેચન દળોએ લડાઈમાં ભાગ લીધો હોવાના કોઈ પુરાવા જોયા નથી. તેઓ આગળની લાઇનની પાછળ ઉભા રહે છે અને 'અખ્મત - તાકાત!' અને 'અલ્લાહુ અકબર!' 'સુંદર વીડિયો' શુટ કરે છે.

અન્ય ચેચન દળો યુક્રેનમાં છે જે યુક્રેનિયન પક્ષમાં જોડાયા છે. તેઓ ઝોખાર દુદાયેવ અને શેખ મન્સુર સ્વયંસેવક બટાલિયનનો ભાગ છે, જેઓ 2014-15માં પૂર્વ યુક્રેનમાં લડાઈમાં પણ રોકાયેલા હતા. તેઓ ચેચેન્સથી બનેલા છે જેઓ ખુલ્લેઆમ કાદિરોવનો વિરોધ કરે છે, પરંતુ ચેમ્બર્સના જણાવ્યા મુજબ, અત્યાર સુધી ફ્રન્ટ લાઇન પર "કાદિરોવત્સી" નો સીધો સામનો કર્યો નથી. ઝોખાર દુદાયેવ બટાલિયનને પૂર્વમાં લડવા માટે તૈનાત કરવામાં આવી શકે છે, જ્યારે શેખ મન્સુર લડવૈયાઓ કિવનું રક્ષણ કરતા દળોનો ભાગ છે, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું.

'PR પહેલ'

ગ્રિગોરી શ્વેડોવ, કાકેશસ-કેન્દ્રિત કાવકાઝકી ઉઝેલ મીડિયા આઉટલેટના મુખ્ય સંપાદક, અલ જઝીરાને જણાવ્યું હતું કે, વિવિધ સૈન્ય સફળતાઓનો દાવો કરવા ઉપરાંત, કાદિરોવે સોશિયલ મીડિયા પર ચેચન સૈનિકો દ્વારા માનવતાવાદી સહાયનું વિતરણ કરવા વિશે પણ પોસ્ટ કર્યું છે, જે તેમણે કહ્યું હતું કે, અખ્મદ ફંડમાંથી પૈસાથી ખરીદવામાં આવ્યું હતું. ત્યાં સ્પષ્ટ સંદેશાવ્યવહાર અથવા PR કાર્ય છે, જે યુક્રેનમાં ચેચન સૈનિકો દ્વારા લાગુ કરવામાં આવે છે.

તેમના મતે, તાજેતરના વર્ષોમાં ઉત્તર કાકેશસમાં હિંસા અને અસુરક્ષામાં ઘટાડો થયા પછી, અને ચેચન્યાને ફેડરલ બજેટમાંથી મળેલી મોટી સબસિડીઓ ગેરવાજબી લાગવા લાગી, પછી યુક્રેનમાં ચેચન દળોની જમાવટ એ કાદિરોવ માટે તેની ઉપયોગીતા દર્શાવવાની તક છે.

આક્રમણના પરિણામે રશિયા પર લાદવામાં આવેલા પ્રતિબંધો તેના ફેડરલ બજેટ પર નોંધપાત્ર ભાર મૂકે છે અને ચેચન સહિત પ્રાદેશિક સરકારોને ભંડોળ વિતરિત કરવાની તેની ક્ષમતાને નબળી પાડી શકે છે.

યુદ્ધ માટે વફાદારી અને ઉત્સાહ દર્શાવવાની કાદિરોવની વ્યૂહરચના કામ કરી રહી હોય તેવું લાગે છે, ખાસ કરીને એવા અહેવાલો બહાર આવ્યા છે કે, રશિયન રાજકીય સંસ્થાનોના ભાગો અને આર્થિક ચુનંદાઓએ આક્રમણનો વિરોધ કર્યો છે. શ્વેડોવે કહ્યું કે, 16 માર્ચના રોજ, રશિયાના ફેડરલ પ્રદેશો માટે આર્થિક સમર્થનની ચર્ચા કરવા માટે એક મીટિંગ દરમિયાન, જેમાં કાદિરોવ અન્ય પ્રાદેશિક વડાઓ સાથે હાજરી આપી હતી, પુતિન વળ્યા અને તેમની સેવા બદલ તેમનો આભાર માન્યો હતો અને તેમને કહ્યું કે, "તમારા લોકોને હેલો કહો". આ દર્શાવે છે કે, આ PR એ માત્ર [ચેચન] પહેલ નથી, પરંતુ એવી વસ્તુ છે, જેની ઉચ્ચ સ્તરેથી માગ કરવામાં આવે છે."

દેશ અને વિદેશમાં માહિતી યુદ્ધ જીતવાના પ્રયાસમાં કાદિરોવની સંચાર યુક્તિઓનો ઉપયોગ કરવા ઉપરાંત, ક્રેમલિન ટૂંક સમયમાં તેની કેટલીક અન્ય રાજકીય વ્યૂહરચનાઓનો આશરો લઈ શકે છે. શ્વેડોવના જણાવ્યા મુજબ, યુક્રેનમાં યુદ્ધ રશિયામાં દમનકારી સામાજિક નિયંત્રણની જરૂરિયાતમાં વધારો કરે તેવી શક્યતા છે.

તેમણે કહ્યું કે, યુક્રેનમાં આ દુર્ઘટના પછી રશિયન સમાજનું ચેચનીકરણ ફક્ત વધશે. અને તે માત્ર દમન જ નથી, પરંતુ કાયદેસરતા બનાવવા માટે શક્તિનો ઉપયોગ પણ છે, અમે પહેલેથી જ આ જોઈ રહ્યા છીએ અને એકમાત્ર પ્રશ્ન એ છે કે તે કેટલું આગળ વધશે.

English summary

What role is Ramzan Kadyrov of Chechnya playing in the Ukraine war?