ચૂંટણી કમિશનને કેટલા રૂપિયાનો પડે છે એક મત, જાણો

2019 લોકસભાની ચૂંટણીઓ માટેની તૈયારી ચાલી રહી છે. બધા પક્ષ ચુનાવી ગઠબંધન અને મુદ્દાઓ પર મંથનમાં લાગ્યા છે, અને બીજી બાજુ ચૂંટણી કમિશન પણ કામમાં રોકાયેલા છે. ચૂંટણીની સીઝનમાં એક થી વધુ એક આંકડો ઉદ્ભવી સામે આવે છે. તેઓ જાણે છે કે કેટલી સીટ પર કેટલા મતદાતાઓ છે, કઈ જાતિના મતદાતાઓ વધુ છે, કઈ જાતિના ઓછા છે વગેરે, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે ચૂંટણી કમિશન એક મતદાર દીઠ કેટલો ખર્ચ કરે છે. શરૂઆત 1952 માં દેશની પ્રથમ સામાન્ય ચૂંટણીથી કરીએ. તે સમયે, ચૂંટણી પંચે એક મતદાતા દીઠ લગભગ 60 પૈસા ખર્ચ્યા હતા.

માહિતી અનુસાર, 2009 માં એક મતદાતા દીઠ ખર્ચ વધી 12 રૂપિયા સુધી પહોંચી ગયો. આ પછી 2014 ની ચૂંટણીઓ થઇ, જેમાં એક મતદાતા દીઠ ખર્ચ 20-22 રૂપિયા થઇ ગયો. રાજ્યવાર સ્થિતિ જોઈએ તો અમારી પાસે બિહારના આંકડા છે, જે જણાવે છે કે કેવી રીતે ચૂંટણી કમિશનનો ખર્ચ વધતો ગયો. બિહારમાં લગભગ 6 કરોડ 97 લાખ મતદારો છે. ચાલો આ પરથી ધારીએ કે જો ચૂંટણી પંચ 1 મતદાતા દીઠ 20 રૂપિયા ખર્ચ કરે છે, તો બિહારમાં તેનો ખર્ચ આશરે 14 કરોડ રૂપિયા થશે.

ચૂંટણી કમિશનના આંકડાઓ પર નજર નાખીએ તો ચૂંટણી ખર્ચમાં સૌપ્રથમ 1977 માં વૃદ્ધિ નોંધવામાં આવી હતી. તે સમયે મતદાતા ખર્ચ વધીને દોઢ રૂપિયો સુધી જતો રહ્યો હતો. 1971 ની ચૂંટણીમાં આ માત્ર 40 પૈસાનો હતો. ત્યારથી, ચૂંટણી ખર્ચ સતત વધી રહ્યો છે. 1984-85 માં પ્રતિ મતદાતા ખર્ચ દોઢ રૂપિયાથી વધીને બે રૂપિયા થઇ ગયો હતો. 1977 પછી 1991-1992 ની ચૂંટણીમાં મતદાતા દીઠ ખર્ચમાં સૌથી વધુ વધારો થયો હતો. 1984-85 માં જે ખર્ચ બે રૂપિયા હતો, તે 91-92 માં વધી 7 રૂપિયા થયો હતો. આ પછી 1996 માં મતદાતા દીઠ ખર્ચ 3 રૂપિયાથી વધી 10 રૂપિયા સુધી પહોંચી ગયો.

ચૂંટણી ખર્ચમાં વધારા માટે બે મોટા કારણો છે. પ્રથમ રૂપિયાનું અવમૂલ્યન, જૂના જમાનાનો મોંઘવારી દર અને મોંઘવારી દરમાં પણ ફર્ક આવ્યો છે. બીજું કારણ મતદાતાઓ માટે બૂથ પર સુવિધાઓમાં વધારો છે.