ભારતમાં કેટલા પ્રકારના ફાઇનાન્શિયલ માર્કેટ્સ છે?

| Published: Monday, November 24, 2014, 13:38 [IST]

ભારતમાં ઇક્વિટી અને ડેબ્ટ માર્કેટના મધાંતાઓના મોઢે આપે અનેક બાબતો અને શબ્દો સાંભળ્યા હશે. પણ શું આપને ખ્યાલ છે કે ભારતમાં ફાઇનાન્શિયલ માર્કેટના કેટલા પ્રકારો હોય છે? ભારતમાં ફાઇનાન્શિયલ માર્કેટને મુખ્યત્વે બે પ્રકારમાં વહેંચી દેવામાં આવ્યા છે.

આ બે પ્રકારો છે, કેપિટલ માર્કેટ અને ડેબ્ટ માર્કેટ. આ ઉપરાંત ભારતમાં ફોરેક્સ માર્કેટ પણ છે. જો કે આપણે મની માર્કેટ અને કેપિટલ માર્કેટનો ખ્યાલ મેળવીએ.

મની માર્કેટ
મની માર્કેટમાં મોટા ભાગે ડેબ્ટ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સમાં ડીલ્સ કરવામાં આવે છે. આ ડેબ્ટ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટસ મોટા ભાગે શોર્ટ ટર્મના હોય છે. જે ખાસ કરીને એક વર્ષથી ઓછા સમયગાળાના હોય છે. તેનું રોકાણ મોટા ભાગે સરકારી રોકાણ સાધનો જેવા કે ડેટેડ સિક્યુરિટિઝ અને ટ્રેઝરી બિલમાં હોય છે. તેમાં કોમર્શિયલ પેપર જે સીપીના નામે લોકપ્રિય છે તેમાં , બેંક એસ્સેપ્ટન્સ, સર્ટિફિકેટ્સ ઓફ ડિપોઝિટ્સમાં ડીલ કરે છે.

કેપિટલ માર્કેટ
કેપિટલ માર્કેટ ડેબ્ટ, ખાસ કરીને લાંબા ગાળાના રોકાણ સાથે સંબંધ ધરાવે છે. આ ઉપરાંત તેમાં ઇક્વિટી માર્કેટમાં રોકાણ કરે છે. કેપિટલ માર્કેટમાં મોટા અને નાના બંને પ્રકારના રોકાણકારો હોય છે. તેમાં વ્યક્તિગત રોકાણકારો ઉપરાંત ફાઇનાન્શિયલ ઇન્સિટ્યુશન્સ, ફોરેન ઇન્સ્ટિટ્યુશનલ ઇન્વેસ્ટર્સ, નોન રેસિડન્સ ઇન્ડિયન્સ વગેરે પણ હોય છે. કેપિટલ માર્કેટના બે પેટા પ્રકાર છે. પ્રાઇમરિ માર્કેટ અને સેકન્ડરી માર્કેટ. પ્રાઇમરિ માર્કેટ આઇપીઓ સાથે ડીલ કરે છે. સેકન્ડરી માર્કેટ સ્ટોક્સ સાથે ડીલ કરે છે.

આ માર્કેટ્સ પર સેબી ખાસ નજર અને નિયંત્રણ રાખે છે.