બ્રહ્મપુત્ર નદી પર મેગા ડેમ બનાવવાની તૈયારીમાં ચીન, ભારતના નોર્થ-ઈસ્ટમાં જબરી તબાહી આવી શકે

નવી દિલ્હીઃ પૂર્વી લદ્દાખમાં લાઈન ઑફ એક્ચ્યુઅલ કંટ્રોલ પર ચીનની આક્રમકતા પાછલા સાત મહિનાથી ચાલુ છે. આ બધાની વચ્ચે જ વધુ એક પરેશાન કરતા સમાચાર સામે આવી રહ્યા છે. રવિવારે ચીની મીડિયાએ જણાવ્યું કે તિબ્બેટમાં આગલા વર્ષથી બ્રહ્મપુત્ર નદિ પર એક વિરાટ હાઈડ્રોપાવર પ્રોજેક્ટનું કામ શરૂ થશે. આ પ્રોજેક્ટ માટે ચીને નદી પર એક જબરો ડેમ બનાવવાની તૈયારી શરૂ કરી લીધી છે. ચીની મીડિયાએ એ કંપનીના અધિકારીના હવાલેથી આ જાણકારી આપી છે જેની પાસે ડેમ નિર્માણની જવાબદારી છે.

14મી પંચવર્ષીય યોજનાનો ભાગ

તિબેટમાં બ્રહ્મપુત્ર નદીને યારલંગ ઝાંગ્બો નદીના નામે ઓળખવામાં આવે છે. ચીનની સરકાર તરફથી 14મી પંચવર્ષીય યોજનામાં આ પ્રોજેક્ટને આગળ વધારવામાં આવ્યો છે. આગલા વર્ષથી આ લાગૂ કરવાની તૈયારી કરવામાં આવી રહી છે. ગ્લોબલ ટાઈમ્સ મુજબ પાવર કંસ્ટ્રક્શન કૉર્પ ઑફ ચાઈનાને આ ડેમની જવાબદારી સોંપવામાં આવી છે. જેના ચેરમેન એટલે કે ઝિયોંગે કહ્યું કે ચીન, યારલુંગ ઝાંગ્બો નદીની નિચલી ધારા પર હાઈડ્રોપાવર પ્રોજેક્ટ શરૂ કરવાની તૈયારીમાં લાગી છે.

આ પ્રોજેક્ટના કારણે જળ સંસાધનોના પ્રબંધનોનું લ7્ય પૂરું થઈ શકશે અને સાથે જ ઘરેલૂ સુરક્ષામાં વધારો થશે. યાને પાછલા અઠવાડિયે એક કોન્ફ્રેન્સમાં કહ્યું કે પ્રોજેક્ટને પહેલે જ દેશની 14મી પંચવર્ષીય યોજના અંતર્ગત આગળ વધારવામાં આવી રહ્યો છે અને કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીની સેંટ્રલ કમિટી તરફથી તેને વર્ષ 20135 સુધી પૂરી કરી લેવાનો લક્ષ્ય નિર્ધારિત કરવામાં આવ્યો છે. કૉમ્યુનિસ્ટ યૂથ લીગની સેંટ્રલ કમિટીના વીચેટ અકાઉંટ પર આ આર્ટિકલનો હવાલો આપવામાં આવ્યો છે.

ચાઈના સોસાયટી ફૉર હાઈડ્રોપાવર એન્જીનિયરિંગના 40 વર્ષ પૂરા થવાના અવસર પર આયોજિત કાર્યક્રમ દરમ્યાન યાને કહ્યું કે, ઈતિહાસમાં કોઈ સમાનતા નથી. આ ચીનની હાઈડ્રોપાવર ઈન્ડસ્ટ્રી માટે ઐતિહાસિક મોકો છે.

ચીનના એલાનથી નિષ્ણાંતો ડર્યા

ચીન તરફથી આ હાઈડ્રોપાવર પ્રોજેક્ટનું એલાન ભારત માટે પરેશાની વધારનાર છે. નિષ્ણાંતો મુજબ આ ડેમ બની ગયા બાદ ભારત, બાંગ્લાદેશ સહિત કેટલાક પાડોસી દેશોએ સુકારો અને પૂર બંનેનો સામનો કરવો પડી શકે છે. ડેમના નિર્માણ બાદ બધું જ ચીન પર નિર્ભર રહેશે. તેમને આશંકા છે કે ચીન જ્યારે ઈચ્છશે ત્યારે ડેમનું પાણી રોકી દેશે અને ગમે ત્યારે ડેમના દરવાજા ખોલી દેશે.

જેનાથી પાણીનો પ્રવાહ તેજીથી ભારતના ઉત્તર- પૂર્વી રાજ્યો તરફ આવશે. જે બાદ અરુણાચલ પ્રદેશ, આસામ સહિત કેટલાય પૂર્વાંચલના રાજ્યોમાં ભયાનક પૂર આવી શકે છે. જો કે આ પ્રોજેક્ટ બાબતે ચીની સરકારે સત્તાવાર ઘોષણા નથી કરી. પરંતુ માનવામાં આવી રહ્યું છે કે આગલા વર્ષ સુધી ચીનની સરકાર આ યોજાના સત્તાવાર ઘોષણા કરી દેશે.

બ્રહ્મપુત્ર નદી તિબેટથી શરૂ થઈ ભારત અને બાંગ્લાદેશ થતાં બંગાળની ખાડીમાં જઈને મળી જાય ચે. આ દરમયાન આ 2900 કિમીની યાત્રા કરે છે. ભારતમાં આ નદીનું એક તૃતિયાંશ પાણી આવે છે. જેના દ્વારા ઉત્તર- પૂર્વી રાજ્યોમાં પાણીની સપ્લાઈ કરવામાં આવે છે. આ સમાચારથી ભારત અને બાંગ્લાદેશ બંને ચિંતિત છે. જ્યારે ચીને કહ્યું કે તે પોતાના પાડોસી દેશોના હિતોનું ધ્યાન રાખતાં કોઈ કામ નહિ કરે.

ચીનના કારણે પૂર આવ્યું

વર્ષ 2008માં ભારત અને ચીને એક સમજૂતી કરી હતી કે સતલુજ અને બ્રહ્મપુત્ર નદીના પાણીના પ્રવાહને પરસ્પર સહમતિથી ઉપયોગ કરવામાં આવશે. આ બંને નદીના પાણીના ભાગલા, પ્રવાહ અને પૂર સંબંધિત પ્રબંધો મળીને કરાશે. પરંતુ વર્ષ 2017માં ડોકલામ વિવાદ બાદ ચીને બ્રહ્મપુત્ર નદીના હાઈડ્રોલૉજિકલ ડેટા ભારત સાથે શેર નહોતા કર્યા.

બ્રહ્મપુત્ર નદીના હાઈડો્રોલૉજિકલ ડેટાને શેર ના કરવાના કારણે એ વર્ષે આસામમાં ભયાનક પૂર આવ્યું હતું. ચીને તિબેટ ઑટોનૉમસ ક્ષેત્રમાં બ્રહ્મપુત્ર નદી એટલે કે યારલંગ ઝાંગ્બો નદી સૌથી મોટું જળ સંશાધનનો સ્રોત છે. તિબેટમાં 50 કિમી ક્ષેત્રમાં યારલંગ જાંગ્બો ગ્રૈંડ કેનિયન છે. અહીં પાણી 2000 મીટરથી નીચે પડે છે. અહીં 70 મિલિયન કિલોવૉટ પ્રતિ કલાકના દરે વિજળી પેદા થઈ શકે છે. એટલે કે ચીનના સૌથી વિશાળ ડેમ થ્રી-ગૉર્જેસ પાવર સ્ટેશન બરાબર છે.