ધૂમ્રપાન પર પ્રતિબંધ મૂકીને પસ્તાઈ રહ્યો છે આ દેશ, જાણો શું છે કારણ?
તમાકુનું સેવન જીવલેણ બની શકે છે, તે કોઈ નવી વાત નથી. આરોગ્ય નિષ્ણાતો દાયકાઓથી તમાકુની ખરાબ અસરો સમજાવી રહ્યા છે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશને તેના જોખમ વિશે વારંવાર ચેતવણી આપી છે.
નવી દિલ્હી, 30 મે : તમાકુનું સેવન જીવલેણ બની શકે છે, તે કોઈ નવી વાત નથી. આરોગ્ય નિષ્ણાતો દાયકાઓથી તમાકુની ખરાબ અસરો સમજાવી રહ્યા છે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશને તેના જોખમ વિશે વારંવાર ચેતવણી આપી છે. ભારતમાં લગભગ દરેક બજેટમાં તમાકુ ઉત્પાદનો પર સૌથી વધુ કર લાદવામાં આવે છે. તેના પ્રમોશન સામે પણ ઘણુ કડક વલણ આખવામાં આવ્યુ છે. પરંતુ વાસ્તવિકતા એ છે કે તમાકુના વપરાશકારોની સંખ્યા ઘટી રહી નથી. ભૂટાન હિમાલયની ગોદમાં આવેલો સુંદર દેશ છે. લગભગ બે દાયકા પહેલા અહીં તમાકુ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો. પરંતુ તે આજે જે સ્થિતિમાં છે તેમાંથી સમગ્ર વિશ્વએ શીખવાની જરૂર છે.
ભુતાનના અનુભવમાંથી શીખવાની જરૂર
2021 માં, વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થાએ અહેવાલ આપ્યો કે તમાકુ એ વિશ્વને અત્યાર સુધીના સૌથી મોટા જોખમોમાંનું એક છે. એવું લાગતું હતું કે તમાકુ પર પ્રતિબંધ મૂકવો એ એકમાત્ર ઉપાય છે. મતલબ, તમાકુ પર પ્રતિબંધ અને સમસ્યાનું સમાધાન શોધી શકાય છે. પરંતુ હિમાલયની ગોદમાં વસેલા નાનકડા સુંદર દેશ ભૂટાનનો અનુભવ ઘણો મહત્વનો છે અને જો વિશ્વનો કોઈ પણ દેશ તમાકુ પર પ્રતિબંધ મૂકવાનું સીધું વિચારે તો તેણે ચોક્કસપણે ભૂતાનનો અનુભવ ધ્યાનમાં લેવો જોઈએ. ભૂટાનને માત્ર તેના કઠિન નિર્ણયને પાછું ખેંચવાની ફરજ પડી એટલુ જ નહીં પરંતુ તે એવી કટોકટીમાં પણ ફસાઈ ગયું છે કે જેને ઠીક થવામાં દાયકાઓ લાગી શકે છે.
ભૂટાનમાં 2004માં તમાકુ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો
2004માં ભૂટાને દેશમાં તમાકુના વેચાણ, પ્રચાર, ખેતી અને વિતરણ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. જો કોઈ વ્યક્તિ અંગત ઉપયોગ માટે તમાકુ ઉત્પાદનોની નાની માત્રામાં ગેરકાયદેસર રીતે આયાત કરે છે તો તેના પર 100% ટેક્સ લાદવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત ગેરકાયદેસર રીતે તમાકુનો ઉપયોગ કરનારાઓને દંડ પણ ફટકારવામાં આવતો હતો. ત્યારે જનતાના આરોગ્યની રક્ષા કરવા અને બૌદ્ધ ધર્મ હેઠળના મહાપાપથી બચવા માટે તમાકુ પર પ્રતિબંધ મૂકવાની દલીલ કરવામાં આવી હતી.
બે વર્ષ પછી તમાકુનું સેવન વધ્યું
2006માં એક સર્વે કરવામાં આવ્યો હતો. એવું જાણવા મળ્યું કે ભૂટાનીઓએ ધૂમ્રપાન કરવાનું બંધ કર્યું નથી. ભૂતાનના લોકોએ કાળાબજારમાંથી તમાકુ ઉત્પાદનો ખરીદવાનું શરૂ કર્યું. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશનના ગ્લોબલ યુથ ટોબેકો સર્વેમાં જાણવા મળ્યું છે કે 13 થી 15 વર્ષની વયના 23.7% બાળકોએ માત્ર 30 દિવસમાં તમાકુનો ઉપયોગ કર્યો હતો. 2010 માં, તમાકુ ઉત્પાદનોની ગેરકાયદેસર દાણચોરી સતત વધી રહી હોવાથી સરકારે 2004 ના પ્રતિબંધને કડક બનાવ્યો. તે જગ્યાએ અન્ય તમામ પ્રતિબંધો સાથે ચોથી-ડિગ્રીનો ગુનો જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો. હવે જો કોઈ તમાકુની ખેતી, સપ્લાય, ઉત્પાદન કે વિતરણ કરતા પકડાય તો તેને ત્રણથી પાંચ વર્ષની સજા થઈ શકે છે. નિયત મર્યાદા કરતાં વધુ તમાકુ રાખવાનો પણ આ ગુનામાં સમાવેશ કરાયો હતો.
2013 માં તમાકુના ઉપયોગમાં આગળ હતો
ભૂટાન સરકારનું કડક વલણ બહુ અસરકારક સાબિત થયું ન હતું. 2011માં સરકારે આગામી સત્રમાં તેની જોગવાઈ પાછી ખેંચવાની જાહેરાત કરી, કારણ કે 'જનતા તેના કારણે પીડાઈ રહી હતી'. આ ગુના હેઠળ 59 લોકો ભૂટાનની જેલમાં બંધ હતા. 2012 માં અમલમાં આવેલા ફેરફારમાં તમાકુ રાખવા સંબંધિત નિયમો નોંધપાત્ર રીતે ઢીલા કરવામાં આવ્યા હતા. માત્ર ચાર ગણાથી વધુ મર્યાદા રાખવાને ચોથી ડિગ્રીનો ગુનો ગણવામાં આવતો હતો. 2013 માં વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશને ભૂટાનના યુવાનોનો બીજો સર્વે હાથ ધર્યો હતો. તેમાં જાણવા મળ્યું છે કે ધૂમ્રપાન રહિત તમાકુનો ઉપયોગ વધીને 21.6% થયો છે, જે 2009માં 9.4% હતો. જ્યારે કોઈપણ પ્રકારની તમાકુનો ઉપયોગ 2009માં 18.8% થી વધીને 30.3% થયો છે. તે માત્ર આ ક્ષેત્રમાં જ નહીં, વિશ્વમાં સૌથી વધુ હતું.
કોવિડ પછી ભૂટાને વ્યૂહરચના બદલવી પડી
2014માં ફરી એક રાષ્ટ્રીય સર્વે હાથ ધરવામાં આવ્યો હતો. તેમાં 25% પુખ્ત વયના લોકો દ્વારા તમાકુનો ઉપયોગ જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો, જે મોટાભાગે ધૂમ્રપાન રહિત હતો. 2019 માં 13 થી 15 વર્ષની વય જૂથના 22.2% બાળકો કોઈને કોઈ સ્વરૂપે તમાકુનો ઉપયોગ કરતા હતા. પછી કોવિડ રોગચાળો આવ્યો. તમાકુની દાણચોરીને કારણે કેસ વધવા લાગ્યા. સરકારે વ્યાવસાયિક જરૂરિયાતો માટે તમાકુના વેચાણ, વિતરણ અને આયાત પરનો પ્રતિબંધ પાછો ખેંચી લીધો. જો કે, સ્થાનિક ખેતી અને ઉત્પાદન પર પ્રતિબંધ ચાલુ રહ્યો. હવે સરકારે સ્વાસ્થ્યના કારણોસર તમાકુના ઉપયોગ સામે જાગૃતિ અભિયાન ચલાવવા પર ભાર આપવાનું શરૂ કર્યું. તેણે નિકોટીનના વિકલ્પો પર પણ ધ્યાન આપવાનું શરૂ કર્યું છે.