મંગળ ગ્રહ જેવી જ જગ્યા છે આ સ્થળો, ગુજરાતમાં પણ છે એક સ્થળ

કચ્છ યુનિવર્સિટી દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા અને ISRO દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવેલા અભ્યાસમાં પ્રથમ વખત ખુલાસો થયો છે કે, અબજો વર્ષો પહેલા લાલ ગ્રહ પર જે ભૌગોલિક પ્રવૃત્તિઓ થઈ હતી.

રાજકોટ : કચ્છ યુનિવર્સિટી દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા અને ISRO દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવેલા અભ્યાસમાં પ્રથમ વખત ખુલાસો થયો છે કે, અબજો વર્ષો પહેલા લાલ ગ્રહ પર જે ભૌગોલિક પ્રવૃત્તિઓ થઈ હતી, તે જ ભૌગોલિક પ્રવૃત્તિઓને કારણે ભારતમાં અને મંગળ પરના અનેક માળખાં રચાયા હતા.

અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે, કચ્છમાં ધીણોધર ટેકરી, ઉપલા તાપી નદીના તટપ્રદેશમાં અલાલદરી ડ્રેનેજ, લદ્દાખમાં નુબ્રા અને શ્યોક નદીઓ અને મધ્ય હિમાલયમાં સતલજના કેટલીક કિનારા જેવી રચનાઓ મંગળ પરના ઘણા સ્થળો સાથે ખૂબ જ સામ્યતા ધરાવે છે.

યુનિવર્સિટીના પૃથ્વી અને પર્યાવરણ વિજ્ઞાન વિભાગ દ્વારા કરવામાં આવેલા અભ્યાસ એલ્સેવિયર દ્વારા પ્રકાશિત પ્રતિષ્ઠિત વૈજ્ઞાનિક જર્નલમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો છે.

બંને ગ્રહો પરની રચનાઓ ફ્લુવિઅલ પ્રક્રિયાને કારણે બનાવવામાં આવી હતી, જેનો અર્થ વહેતી નદીઓ અથવા પ્રવાહો તેમજ જ્વાળામુખીની પ્રવૃત્તિને કારણે ભૂમિ સ્વરૂપો થાય છે.

નિષ્ણાતો કહે છે કે, મંગળ પર, નોક્ટિસ ફોસા નામનો પ્રદેશ ભારતીય ઉપખંડમાં જોવા મળતી ભૌગોલિક રચનાઓ સાથે સામ્યતા ધરાવે છે. કારણ કે, બંનેની રચના ટેક્ટોનિઝમ અને આબોહવાની ક્રિયાપ્રતિક્રિયાને કારણે થઈ હતી. ટેકટોનિઝમ એ પૃથ્વીના પોપડા, ખંડો અને મહાસાગરો, ઉચ્ચપ્રદેશો અને પર્વતોમાં વિકૃતિની પ્રક્રિયા છે.

વૈજ્ઞાનિકોએ જ્વાળામુખી, ખીણની રચના, અસર ક્રેટરિંગ, આપત્તિજનક પૂર, તળાવની રચના અને મંગળ પરના ગૌણ ખનિજ થાપણો જેવી પ્રક્રિયાને વધુ સારી રીતે સમજવા માટે એનાલોગ અભ્યાસ હાથ ધર્યા હતા. આનાથી બંને ગ્રહો પર થતી સમાન પ્રવાહની પ્રક્રિયા બહાર આવી. તેઓએ તારણ કાઢ્યું કે, મંગળ પર પાણીનો ઈતિહાસ અને આબોહવાની સ્થિતિનું અવરોધ મંગળ પરના પ્રવાહના વાતાવરણ માટે જવાબદાર છે.

અભ્યાસ જણાવે છે કે, મંગળ તેના પ્રારંભિક ઉત્ક્રાંતિ તબક્કાથી જ જ્વાળામુખીની પ્રવૃત્તિનો સાક્ષી છે; આપણા સૌરમંડળમાં સૌથી મોટો જ્વાળામુખી આ ગ્રહ પરથી નોંધાયો છે.

વિભાગના વડા અને આ અભ્યાસના લેખકોમાંના એક સુભાષ ભંડારીએ જણાવ્યું હતું કે, મંગળ અને પૃથ્વી પર સમાન ભૌગોલિક ગતિવિધિઓ દ્વારા બનાવવામાં આવેલી રચનાઓનો વિવિધ દેશોમાં અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો છે, પરંતુ આ પહેલો અભ્યાસ છે જે દર્શાવે છે કે ભારતીય ઉપમહાદ્વીપમાં મંગળ પરના બંધારણો સાથે સામ્યતા છે. પૃથ્વી પરના સંસાધનો ઘટી રહ્યા છે, તેથી આપણે વધારાના પ્રાદેશિક ગ્રહોની શોધ કરવી પડશે જ્યાં વસવાટ શક્ય હોય.

સમગ્ર વિશ્વમાં, અન્ય ભૌગોલિક રચનાઓ કે જે મંગળ પર સમાન છે તેમાં હવાઈ, યુ.એસ.માં સ્નેક નદી અને તેની ઉપનદી કોલંબિયા નદી, કોલોરાડોની ખીણ નેટવર્ક, કેનેડામાં ડેવોન આઇલેન્ડ, દક્ષિણપશ્ચિમ ઇજિપ્તની કેટલીક અને અલાસ્કાના હિમનદીઓનો સમાવેશ થાય છે.

English summary

The structure of this place is similar to the structure on Mars